محمدجعفر محمدزاده - دانشیار، دانشکده مهندسی معدن، دانشگاه صنعتی سهند، تبریز، ایران
مجید محبوبی اقدم - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده مهندسی معدن، دانشگاه صنعتی سهند، تبریز، ایران
پریا محبی - دانشجوی دکترا، دانشکده مهندسی معدن، دانشگاه صنعتی سهند، تبریز، ایران

نهشته مس سولفید توده‎ای قزل داش خویدر شمال باختری ایران قرار دارد. این منطقه در بخشی از پهنه آمیزه رنگین و افیولیتی شمال باختر کشور موسوم به افیولیت ملانژ خوی- ماکو جای گرفته است. کانی سازی مس در بخشی از متاولکانیک های بازالتی رخ داده و در نتیجه آن مناطق دگرسانی گسترده ای همچون کلریتی- اپیدوتی به مقدار زیاد و کربناتی و سریسیتی به مقدار کم تشکیل شده است. هدف این مقاله شناسایی دگرسانی های گرمابی به‎ویژه پهنه کلریتی مرتبط با نهشته سولفید توده‎ای از نوع قبرسی دارای کانی زایی مس و همچنین محاسبه و تعیین میزان غنی شدگی و تهی شدگی عناصر در طی دگرسانی است. بدین منظور باکس دگرسانی طراحی شد که سبب تایید روند شماره ۴ کلریت- کربنات در بیشتر نمونه های برداشت شده از منطقه و روند شماره ۵، کربنات- سریسیت در شمار کمی از نمونه ها شد. مطالعه مقاطع نازک نیز نتایج مشابهی نشان داد که تاییدی بر روش به کار گرفته شده است. سپس از روش مکلین برای بررسی و تحلیل تغییرات جرم ایجاد شده میان سنگ درونگیر و مناطق دگرسانی کلریتی و سریسیتی به عنوان یک ابزار مفید شناسایی مناطق کانه دار استفاده شد. نتایج بررسی روش مکلین روی دگرسانی های کلریتی و سریسیتی نشان از غنی‎شدگی قوی عناصر آهن و منیزیم و تهی شدگی عناصر کلسیم، پتاسیم و سدیم در پهنه های دگرسانی کلریتی دارد که در نتیجه تجزیه فلدسپارهای سنگ منشا در طول کلریتی شدن رخ داده است؛ عناصری همچون Cu، Co و V غنی شدگی وZn  غنی شدگی متوسط پیدا کرده اند؛ در حالی که دگرسانی سریسیتی نیز غنی شدگی متوسطی از Fe وMg  نشان می دهد. بنابراین تفکیک مناطق دگرسانی با نمودار باکس‎پلات و محاسبه تغییر جرم درپهنه های دگرسانی بااستفادهازروش مکلین امکان شناسایی مناطق کانه دار را در سولفید توده ای قزل داش خوی میسر ساخت. بر پایه این مطالعه، شاخص‎های آشکار دگرسانی و شواهد ژئوشیمیایی، منطقه قزلداش نشان از کانی‎زایی مس توده‎ای  نوع  قبرسی همراه با  غنی شدگی Cu-Zn و بیشتر تهی‎شدگی Ca وNa  و در برخی موارد غنی‎شدگی بسیار جزیی K در پهنه سریسیتی دارد. بررسی کلی این کانسار نشان می‎دهد که خوشه ای بودن و در یک امتداد بودن نهشته نشان دهنده کنترل شدن به وسیله گسل هاست. وجود سنگ‎های آتشفشانی افیولیتی مافیک، افق های اخرا و چرت های بروندمی و همچنین افق های پیریت ناحیه ای از راهنماهای اکتشافی این نهشته به شمار می‎رود.  

ثبت دگرسانی, طراحی باکس دگرسانی, محاسبه تغییرات جرم, مس سولفید توده ای, قزل داش, خوی