علی نمازیان - دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.
امید پورحیدری - استاد، گروه حسابداری، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.
حدیث زینلی - استادیار مالی، گروه حسابداری، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.

هدف: در این پژوهش با استفاده از متغیر‎های مالی، هم زمان تاثیر نرخ موثر مالیاتی و کیفیت حاکمیت شرکتی بر فرار و فساد مالیاتی بررسی شده است.روش: برای آزمون فرضیه های پژوهش، از مدل رگرسیونی چندمتغیره استفاده شده است. داده ها با مراجعه به‎صورت های مالی و یادداشت های توضیحی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بررسی شدند. نمونه پژوهش، شامل ۱۶۰۰ مشاهده‎ سال شرکت برای سال‎های ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۷ انتخاب و با استفاده از نرم افزارهای اکسل و ایویوز تجزیه و تحلیل شدند.یافته ها: بین نرخ موثر مالیاتی و فرار و فساد مالیاتی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؛ اما با اضافه شدن متغیر کیفیت حاکمیت شرکتی به رابطه های فوق، تغییر معناداری روی رابطه بین نرخ موثر مالیاتی و فرار و فساد مالیاتی مشاهده نشد.نتیجه گیری: یافته های پژوهش را می توان از دو بعد بررسی کرد. بعد اول تاثیر منفی کیفیت حاکمیت شرکتی بر فرار و فساد مالیاتی و بعد دوم، بی تاثیربودن کیفیت حاکمیت شرکتی روی رابطه نرخ موثر مالیاتی بر فرار و فساد مالیاتی است. برای استدلال این یافته می توان گفت که کیفیت حاکمیت شرکتی در ایران به طور کامل توسعه ‎نیافته است و سازوکارها و ساختارهای فعلی آن در ایران هنوز به طور استاندارد و همه گیر پیاده سازی نشده و این تاثیر را کاهش داده است. همچنین، اندازه شرکت بر اساس نظریه قدرت سیاسی، رشد فروش طبق نظریه اثر مالیاتی و نرخ بازده دارایی ها به دلیل تاثیر بر عملکرد شرکت ها، روی فرار مالیاتی تاثیر مثبت گذاشته است. تغییرات دارایی‎های ثابت مشهود با توجه به تفاوت سود حسابداری و سود محاسبه مالیات بالاتر یا پایین تر (بسته به قوانین مالیاتی و حسابداری قابل اجرا روی اموال، ماشین آلات و تجهیزات) نیز، بر فرار مالیاتی تاثیر مثبت و دارایی های ثابت مشهود بر فرار مالیاتی تاثیر منفی گذاشته است. افزون بر این، نوسان های فروش و نرخ بازده دارایی ها، بر فساد مالیاتی تاثیر مثبتی داشته است؛ اما تاثیر رشد فروش، نسبت ارزش بازار به دفتری سهام و سن شرکت، بر اساس نظریه چرخه عمر، بر فساد مالیاتی منفی بوده است.

نرخ موثر مالیاتی, کیفیت حاکمیت شرکتی, فرار مالیاتی, فساد مالیاتی