جواد ایروانی - عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

تجربه اقتصادی موفق برخی کشورها در چند دهه اخیر، که تحت تاثیر مستقیم عناصر فرهنگی به وقوع پیوسته است، به روشنی نشان­گر اهمیت و جایگاه فرهنگ در پیشرفت اقتصادی می­باشد. این در حالی است که آموزه­های فرهنگ اسلامی سرشار از عناصری است که در صورت نهادینه شدن در جامعه، نویدبخش آینده اقتصادی روشنی خواهد بود. تاثیر مثبت دینداری بر رشد و پیشرفت اقتصادی، به طور عمده به نقش انگیزشی آموزه­های دینی و تاکید آنها بر عناصری همچون ارزش کار، ارزش علم، وجدان­کاری، نظم و انضباط، پاداش الهی در برابر رفتارهای مثبت اقتصادی، و نیز نقش آنها در سالم­سازی فعالیت­های اقتصادی در کنار وضع قوانین هم­سو بازمی­گردد که زمینه­ساز رشد و پیشرفت است. با این حال، برخی از مطالب تحریف شده که در طول تاریخ به نام دین عرضه گردیده است، از عوامل عقب ماندگی جوامع و نیز سلب اعتماد از دین و بی­اعتبار نمودن آن به شمار آمده است. از سوی دیگر، اسلام تمامی امکانات و شرایط لازم برای تحقق رشد تولید و بهره­برداری کامل از طبیعت را در نظر گرفته است. این امکانات و وسائل را می­توان به دو دسته تقسیم کرد: ابزارهای قانونی، و عناصر فکری و فرهنگی. عناصر اخلاقی در فرهنگ اسلامی نیز به خلاف دیدگاه کج­اندیشان و ناآگاهان تاثیرات مثبت و مستقیمی در مسیر پیشرفت اقتصادی ایفا می­کنند، مشروط به آن­که تحلیل و تبیین درستی از آنها صورت گیرد و از سوی عموم مردم نیز جامه عمل بپوشد. این نوشتار ضمن تشریح موارد تاثیر فرهنگ بر پیشرفت اقتصادی، به تحلیل پاره­ای از عناصر اخلاقی یاد شده می­پردازد.

پیشرفت اقتصادی, فرهنگ, ارزش های اخلاقی