مریم حمزه زاده
پرویز فتحی
تیمور جوادی
عباس حسنی

چکیده محدودیت منابع آبی و وقوع خشکسالی های اخیر، استفاده از روش های نوین مدیریتی و برنامه ریزی بهینه آبیاری کشاورزی را اجتناب ناپذیر نموده است. ارائه رابطه ریاضی مناسب و پویا بین پارامترهای عملکرد، تبخیر و تعرق و کارایی مصرف آب، اولین و مهم ترین قدم در مدیریت بهینه آب آبیاری و اعمال استراتژی های کم آبیاری گیاهان در سطح مزرعه می باشد. در همین راستا، به منظور استخراج تابع تولید گیاه ریحان، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تیمار آب آبیاری شامل: ۱۰۰، ۸۰، ۶۰ و ۴۰ درصد نیاز آبی و در سه تکرار به صورت آزمایش گلدانی در گلخانه شیشه ای دانشگاه کردستان به اجرا درآمد. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد در تابع تولید خطی کارایی مصرف حاشیه ای به ازای مقادیر مختلف تبخیر و تعرق دارای مقدار ثابتی است، در نتیجه برای تشریح جزئیات روابط نمی توان از آن استفاده نمود. اما در تابع تولید درجه دوم کارایی مصرف آب حاشیه ای با افزایش تبخیر و تعرق کاهش یافت و در تبخیر و تعرق برابر ۳۴۸ میلی متر منحنی کارایی مصرف آب را قطع نمود. در این نقطه الاستیسته تولید آب برابر ۱ و کارایی مصرف آب بیشینه مقدار خود را دارا می باشد. نتایج نشان داد عملکرد بیشینه در تبخیر و تعرق برابر ۳۷۶ میلی متر اتفاق می افتد. در این نقطه الاستیسته تولید آب برابر صفر می باشد. بیشینه کارایی مصرف آب و بیشینه عملکرد در یک نقطه اتفاق نمی افتد. در عملکرد بیشینه، تبخیر و تعرق دارای ۸ درصد افزایش نسبت به کارایی مصرف آب بیشینه است، در صورتی که مقدار عملکرد محصول به میزان ۲/۴ درصد افزایش یافت. همچنین فاکتور واکنش گیاه نسبت به آب در تابع تولید درجه دوم بیشتر از تابع تولید خطی می باشد. واژه های کلیدی : آنالیز حاشیه ای، تابع تولید، ریحان، کارایی مصرف آب