محسن باقری بداغ آبادی
محمدحسن صالحی
جهانگرد محمدی
نورایر تومانیان
عیسی اسفندیارپور بروجنی

چکیده محدودیتهای موجود در روش های سنتی (مرسوم) شناسایی خاک و پیشرفتهای صورت گرفته در فناوری اطلاعات، باعث ارایه ی راه کارهای نوینی شده است که به طور کلی «شناسایی رقومی خاک» نامیده می شوند و هدف آن ها پیشبینی کلاسهای خاک یا ویژگیهای آن، بر اساس متغیرهای محیطی و یا خصوصیاتی از خاک است که بهسادگی قابل دستیابی یا محاسبه هستند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی کارآیی مدل رقومی ارتفاع و مشتقات آن در پیش بینی و برآورد کلاس های خاک، با استفاده از مدل SoLIM و اعتبارسنجی نتایج این مدل در منطقه ی بروجن - استان چهارمحال و بختیاری- می باشد. برای این منظور، ۱۸ ویژگی مختلف از مدل رقومی ارتفاع شامل ارتفاع، درصد شیب، جهت شیب، انحنای خالص، انحنای کمینه، انحنای بیشینه، انحنای تانژانت، انحنای نیمرخی، انحنای شکل سطح، جهت جریان، تجمع جریان، تابش مستقیم، مدت پخشیدگی، تابش پخشیده، تابش کل، شاخص قدرت جریان، شاخص رسوب و شاخص نمناکی استخراج گردیدند. این ویژگی ها به همراه سه زیرگروه و هفت فامیل خاک غالب موجود در منطقه ی مطالعاتی (شامل ۸۹ خاک رخ از ۱۲۵ خاک رخ حفرشده در کل منطقه)، ماتریس داده های ورودی به مدل SoLIM را تشکیل دادند. نتایج نشان داد که تنها با توجه به مدل رقومی ارتفاع می توان در سطح زیرگروه با دقت حدود ۶۵ درصد در درون یابی و ۴۰ درصد در تعمیم (برون یابی) نتایج، برآورد درستی از کلاس های خاک داشت. این مقادیر در سطح فامیل خاک، تقریبا به نصف کاهش یافتند. ارزیابی نتایج شناسایی خاک ها بر اساس کلید رده بندی خاک آمریکایی که دارای معیارهای سخت و صلب است، تا حدی می تواند گمراه کننده باشد؛ حال آن که استفاده از مدل فازی SoLIM که تغییرپذیری تدریجی خاک ها را مد نظر قرار می دهد، نمود بهتری از واقعیت خاک ها را بیان می کند. واژه های کلیدی: مدل رقومی ارتفاع، مدل SoLIM، منطق فازی، نقشه برداری رقومی خاک