مجتبی محمودی
رسول راهنمایی
علی اسحاقی
محمد جعفر ملکوتی
محبوبه جلالی

چکیده علف کش ها، آلاینده های اصلی منابع آب و خاک اراضی شالیزاری هستند. انتقال علف کش ها به آبهای سطحی و زیر زمینی برای سلامتی انسان و محیط زیست زیان آور است، بنا براین بررسی سرنوشت و واکنش های آنها در اکوسیستم های طبیعی ضروری می باشد. بدین منظور، کینتیک تجزیه علف کش تیوبنکارب در آب و خاک شالیزارهای دو ایستگاه تحقیقات کشاورزی دشت ناز و قراخیل مازندران اندازه گیری گردید. همچنین ایزوترم های جذب سطحی و رها سازی آن روی نمونه های خاک این دو ایستگاه تعیین گردید. از آب کرت های آزمایشی (محلول خاک) در یک دوره ۶۰ روزه و از خاک در یک دوره ۳۱۵ روزه نمونه برداری و غلظت تیوبنکارب در آنها اندازه گیری شد. ایزوترم جذب سطحی تیوبنکارب روی نمونه های خاک در دامنه غلظت تعادلی صفر تا ۲۶ میلی گرم در لیتر اندازه گیری گردید. ایزوترم رهاسازی تیوبنکارب نیز در سه غلظت تعادلی آن تعیین گردید. نتایج آزمایش مزرعه ای نشان داد که غلظت تیوبنکارب در آب شالیزار ها با گذشت زمان بسرعت کاهش می یابد و پس از حدود ۳۰ روز به تعادل نسبی می رسد. داده های آزمایشی با معادله کینتیک مرتبه اول توصیف گردیدند. از آنالیز داده های آزمایشی، نیمه عمر تیوبنکارب در آب شالیزار دشت ناز و قراخیل به ترتیب ۷ و ۱۰روز بدست آمد. غلظت تیوبنکارب در خاک در اوایل دوره اندازه گیری در هر دو ایستگاه نسبتا متغیر بود. این تغییرات با قطع آبیاری کرت ها کاهش یافت. غلظت تیوبنکارب در خاک شالیزارها مشابه با آب آن، با گذشت زمان تدریجا کاهش یافت و پس از حدود ۱۱۰ روز غلظت آن نسبتا ثابت گردید. معادله کینتیک مرتبه اول توصیف صحیحی از کاهش غلظت تیوبنکارب در خاک ها ارائه کرد. نیمه عمر تیوبنکارب در خاک های دشت ناز و قراخیل به ترتیب ۹۴ و ۱۱۴روز محاسبه گردید. ایزوترم های جذب سطحی تیوبنکارب در هر دو خاک دشت ناز و قراخیل نشان داد که تیوبنکارب بشدت جذب سطحی ذرات خاک می گردد. مقدار رها سازی تیوبنکارب از خاک ها بسیار کم و پسماند شدیدی بین منحنی های جذب سطحی و رها سازی مشاهده شد. محاسبات نشان داد که بدلیل جذب سطحی شدید و ضریب هیدروفوبیکی بالا، تیوبنکارب علف کشی پایدار و غیر متحرک در خاک است. واژه های کلیدی: آلودگی آب و خاک، تیوبنکارب، تجزیه، ایزوترم جذب و رها سازی