داود مختاری - دانشیار، گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

سامانه های رودخانه ای و سیمای زمین ریختی محیط های نیمه خشک شمال باختری ایران نشانگر آثار متعددی از فعالیت های زمین ساختی و تغییرات محیطی کواترنری هستند. چاله زمین ساختی جلفا-هادی شهر یکی از دشت های شکل گرفته این بخش از ایران در راستای رودخانه ارس است که در پژوهش حاضر داده های سامانه های رودخانه ای آن برای ارزیابی نقش تغییرات زمین ساختی، سطح اساس و محیطی در چشم انداز دشت مورد بررسی قرار گرفته است. تعیین محدوده حوضه های آبریز و مخروط افکنه های مورد مطالعه و همچنین بررسی ویژگی های ریخت سنجی آنها با استفاده از تصاویر ماهواره ای، تحلیل ساختارهای زمین شناسی(ستبرای لایه ها، سوی لایه ها، اثر گسل ها بر لایه ها و وجود یا نبود چینه شناسی) به وسیله تحلیل برش های زمین شناسی و برش های ژئوالکتریک و بازدیدهای میدانی انجام شده است. بررسی ها نشان داد که ویژگی های ریخت سنجی و ریخت شناختی سامانه های رودخانه ای به ویژه در بخش مخروط افکنه ها، به شدت از فعالیت های زمین ساختی، تغییرات سطح اساس و دیگر تغییرات محیطی دوره کواترنری تاثیر پذیرفته اند. با توجه به این که در حال حاضر، فعالیت های عمرانی سطح دشت جلفا- هادی شهر را در برگرفته اند، این پژوهش، ضرورت در اختیار داشتن و لحاظ کردن داده های ریخت شناختی پیش از ایجاد هرگونه تغییر در چشم انداز منطقه را گوشزد می نماید و می تواند با تشریح پدیده های مورفودینامیکی اصلی، چگونگی اثرگذاری انسان بر دشت را در حال حاضر و در آینده توجیه نماید.    

سامانه های رودخانه ای, تغییرات جنبایی زمین ساختی, تغییرات سطح اساس, تغییرات محیطی, کواترنری, دشت جلفا- هادی شهر, شمال باختری ایران