حسین حاتمی نژاد - عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز

تحلیل­ های جغرافیای جمعیت راجع به روابط و مناسبات متقابل میان گروه­های انسانی و گستره­ های جغرافیایی عمدتا مبتنی بر داده ­های آماری است. وجود چنین تحلیل­ هایی پیش زمینه هر گونه برنامه­ ریزی آمایش سرزمین و سازماندهی فضای زندگی خواهد بود. بی­ گمان به دلیل تحولات اجتماعی- اقتصادی و به ویژه تغییرات حاصل در نظام­های سیاسی جهان امکان پیش بینی دقیق شاخص ­های جمعیتی برای کشورهای جهان وجود ندارد. برای مثال تحولات سیاسی افغانستان طی ربع قرن گذشته و تحولات آتی احتمالی در عراق اثرات چشمگیری بر ساختار و ترکیب جمعیت و تحرکات مکانی آن در سطح کشور ایران داشته و خواهد داشت. به هر تقدیر جداول پیوست وضعیت شاخص­ های جمعیت ایران و پیش­ بینی آن­ها را تا افق ۲۰۱۵ میلادی نشان می ­دهد. جداول (۱) تحولات جمعیتی ایران را از سال ۱۲۶۰ تا ۱۳۷۵ نشان می­ دهد. همانطور که از ارقام مندرج در این جدول برمی­ آید، از سال ۱۲۶۰ تا ۱۳۰۰ نرخ رشد جمعیت ایران بسیار پایین و معادل ۶/۰ درصد محاسبه شده است. پایین بودن سطح تغذیه و بهداشت و بالابودن میزان مرگ و میر در جمعیت عامل مهمی در پایین بودن نرخ رشد جمعیتی بشمار می­رود. از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ (جنگ جهانی دوم) رشد متعادلی رد جمعیت مشهود است. در این دو دهه نرخ رشد در حدود ۵/۱ درصد بوده است. رقمی که در حال حاضر (۱۳۸۱) نیز در مورد جمعیت ایران صدق می­ کند.