پری ملکی پور - دانشگاه الزهرا(س)
محمدرضا بارانی - استادیار و عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه الزهرا(ع)

در سده چهارم و پنجم قمری، مرکزیت بازرگانی دریایی در بنادر خلیج فارس بود اما به دلیل رکود سیاسی آل بویه، بازرگانی دریایی خلیج فارس با چالش روبرو شد و به جابجایی مسیر بازرگانی دریایی خلیج فارس به شرق و غرب دریای سرخ و شمال مصر کشیده شد؛ از این رو بررسی این جابجایی بسیار مهم است. این نوشتار به روش گردآوری داده­ها در منابع جغرافیایی و تاریخی و با رویکرد توصیفی-تحلیلی به شناخت وضعیت تجاری بنادر مهم خلیج فارس و دریای سرخ، بررسی چگونگی جابجایی مرکزیت بازرگانی دریایی از خلیج فارس به شرق و غرب دریای سرخ پرداخته می شود. دست­آورد پژوهش این است که بازرگانان فعال و پویای ایرانی در این سده­ها با جابجایی کانون­های تجاری و مهاجرت به بنادر و سواحل دریای سرخ در شکوفایی بنادر دریای سرخ و سپس بندرهای شمال مصر نقش برجسته­ای بازی کردند. این فرایند با سیاست مناسب دولت­های بویه و فاطمیان برای بازرگانان خارجی رخ داد و در توان بازرگانی این دولتها در برابر قدرت­های رقیب نیز اثربخش بود.

بازرگانی دریایی, خلیج فارس, دریای سرخ, آل بویه, فاطمیان