علی رضا روحی - دانشیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد، گروه تاریخ، فرهنگ و تمدن ملل اسلامی
علی غفرانی - دانشیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا

اباضیه، از گروه های مسلمان ساکن در شمال آفریقا بودند که دولت بنی رستم را در سده دوم هجری بنیان نهادند. این دولت، با حمایت های بی دریغ بربرها و به وسیله عبدالرحمن بن رستم در مغرب اوسط و در منطقه تاهرت پایه­گذاری شد. اباضیان، توجه خاصی به جایگاه امام داشتند و تا کنون، در همه منابع اباضیه، این احترام دیده می­شود. به همین جهت، در زمانی که عبدالرحمن بن رستم در بستر مرگ قرار داشت، شورایی را جهت انتخاب جانشین برگزید. در این شورا، عبدالوهاب به جانشینی برگزیده شد. یکی از اعضای شورا، یزیدبن فندین بود که با این انتخاب مخالفت کرد و به تدریج گروهی پیرو او شدند که به نام «نکار» مشهور گردیدند. این فرقه، کم کم گروهی مستقل و دارای عقاید خاص شد. مقاله حاضر، درصدد بررسی نام های اطلاق شده بر فرقه نکار، علل و چگونگی شکل گیری، جایگاه و سابقه زندگی یزیدبن فندین، برخوردهای نظامی نکار با اباضیه، دانشمندان نکاری مذهب و قیام ابویزید مخلدبن کیداد نکاری است که مهم ترین قیام سیاسی نکاریه شمرده می شود. در پایان نیز به تناسب اطلاعات تاریخی موجود، رئوس عقاید نکاریه را برمی­شماریم.

اباضیه, بنی رستم, یزیدبن فندین, ابویزید مخلدبن کیداد, نکاریه