افشین متقی - دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
آرش قربانی سپهر - باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران
لیلا کیانی - کارشناسی ارشد جغرافیای گردشگری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
مهتاب امرایی - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران

گردشگری مذهبی نمادی از هویت دینی جوامع است که باعث گسترش تعاملات فرهنگی و دینی میان جوامع میزبان و گردشگران در سطوح ملی، منطقه ای و جهانی می شود. موقعیت ژئوپلیتیکی مناطق شیعی، یکی از عوامل مهم تعیین ارزش‎ امنیتی این مناطق در سطوح ملی و فراملی است. این مناطق از گذشته تاکنون، کانون بحران‎ها و منشا چالش‎ها و فرصت های فراوان بوده اند. خراسان و شهر مشهد به عنوان مکانی که بارگاه مقدس امام رضا(ع) در آنجا قرار دارد، از مهم ترین مناطق شیعه نشین در دنیا محسوب می شود. این منطقه، علاوه بر برخورداری از اهمیت مضاعف ژئوپلیتیکی، از لحاظ گردشگری هم اهمیت داشته و می تواند نقش بسزایی در توسعه گردشگری کشور و ایجاد فرصتهای نوین به خود اختصاص دهد. خراسان، در طول تاریخ پرفراز و نشیب شیعه، آبستن چالش ها و فرصت های بسیاری در گستره ایران بوده است. اما امروزه آنچه اهمیت فوق العاده ای یافته، جایگاه خراسان و به ویژه شهر مشهد در توسعه گردشگری مذهبی به عنوان یک منطقه ژئوپلیتیک شیعه‎نشین در خاورمیانه است. با توجه به قرارگیری ایران در محل اتصال سه قاره کهن و موقعیت مرکزی مشهد در ژئوپلیتیک شیعه و مدل مرکز- پیرامون، می‎توان به احیاء مجدد جاده‎های تاریخی- باستانی ابریشم و ادویه که اروپا را از طریق ایران به آسیای مرکزی، شبه‎قاره و چین متصل می‎کند، اقدام کرد که سبب توسعه گردشگری و به ویژه گردشگری مذهبی در ایران می شود. روش تحقیق مقاله حاضر توصیفی- تحلیلی است که داده‎های آن با استفاده از منابع کتابخانه ای گردآوری شده است.

ژئوپلیتیک شیعه, گردشگری مذهبی, ایران, مشهد