عبدالله همتی گلیان

اروپاییان مدت ها تلاش می کردند در امور تجاری نواحی شرقی به طور مستقیم دخالت کنند؛ تا این که در سده شانزدهم میلادی، پرتغالی ها موفق شدند بین آسیا و اروپا نوعی تجارت انحصاری برقرار نمایند و منافع تجاری که پیش از آن نصیب مسلمانان می شد را از آن خود کنند. با این حال، سلطه پرتغالی ها بر حوزه تجاری شرق و منطقه خلیج فارس در سده هفدهم پایداری خویش را از دست داد و توسط هلندی ها و انگلیسی ها به چالش کشیده شد. در واقع به دنبال جریان اصلاح دین، پراکندگی قدرت و تنش سراسر اروپا را فراگرفت، پس از کاتولیک ها، قدرت های پروتستان همانند انگلستان و هلند نیز برای سیاست توجه به مناسبات تجاری میان اروپا با سایر نواحی جهان به ویژه شرق اهمیت خاصی قائل شدند. در نتیجه این دو قدرت در سده هفدهم در زمینه فعالیت های تجاری در شرق و ناحیه خلیج فارس بر پرتغالی های کاتولیک فائق آمدند. پس از آن شرکت های تجاری هلند و انگلیس در خلیج فارس به رقابت پرداختند. چگونگی ورود شرکت های هلندی و انگلیسی به شرق و خلیج فارس و استقرار آن ها در این منطقه، و نیز شباهت ها و تفاوت هایی که این دو شرکت در حوزه فعالیت های تجاری با هم داشتند از مسائل عمده مطرح در این مقاله اند. در این پژوهش، به روش توصیفی-مقایسه ای رقابت های شرکت های هند شرقی هلند و انگلیس مورد بررسی قرار گرفته و خاطرنشان شده که سرانجام چگونه در این میدان رقابت، انگلیسی ها پیشی گرفتند و هلندی ها حریف آن ها نشدند.

شرکت هند شرقی, هلند, انگلیس, تجارت, نواحی شرقی, خلیج فارس