جمال الدین سهیلی - عضو هییت علمی دانشگاه آزاد اسلامی قزوین

مسجد- مدرسه سردار در قزوین یکی از آثار معماری بر جای مانده از دوره قاجار است. این مسجد- مدرسه دارای کتیبه­هایی است که بازتاب­دهنده مضامین متنوعی هستند. در طول تاریخ معماری ایران در دوران اسلامی، هنر خوشنویسی در کتیبه نگاری، جایگاه ویژه ای داشته است که حامل پیام و ارزش­های زیبایی شناسانه­ای می باشد. در برخی موارد پیام فضای معماری از طریق استفاده از کتیبه ها ابلاغ می گردد. به این ترتیب در تزئینات نما، چه از نظر شکل ظاهری و چه از نقطه نظر معنوی، با به کار بردن اسامی ائمه طاهرین و آیات شریفه قرآن مجید، اشعار شعرا در مدح و ثنا، به بناهای تاریخی شکل خاصی داده می شود. در این میان، بررسی ماهیت کتیبه­های مسجد- مدرسه سردار از نظر مضامین حائز اهمیت است. در این راستا بررسی مضمونی خط نگاره های به کار رفته در مسجد- مدرسه سردار قزوین با تکیه بر مضامین فرهنگی و اجتماعی ارائه گردد. از این روی، محل نصب کتیبه ها، محتوای احادیث و اشعار و دلیل انتخاب هر یک مورد توجه واقع شده است. روش تحقیق در این پژوهش تفسیری- تاریخی است و استدلال نیز از نوع استنتاجی می­باشد. یافته­های پژوهش حاکی از این است که در این مسجد-مدرسه، انواع کتیبه در مضامین مذهبی و حماسی به کار رفته است. با مطالعه این کتیبه­ها برخی الگوهای فرهنگی و اجتماعی مرسوم در کیفیت تعاملات اجتماعی و هنری دوره قاجار آشکار گردید.اهداف پژوهش:۱-شناسایی مفاهیم و مضامین فرهنگی اجتماعی متون در کتیبه­های مسجد- مدرسه سردار قزوین.۲-دستیابی به فهم تاریخی هنرمندان و شعرایی که در ساخت مسجد مدرسه سردار قزوین مشارکت داشته اند.سوالات پژوهش:۱-مضامین فرهنگی اجتماعی بکار رفته در کتیبه های مسجد مدرسه سردار قزوین کدام است؟۲-تفکر هنرمندان و شعرا در ساخت مسجد مدرسه سردار قزوین در دوره قاجاریه به چه صورتی بوده است؟

کتیبه, خوشنویسی, مضامین فرهنگی و اجتماعی, مسجد- مدرسه سردار قزوین, دوره قاجاریه