سید عباس هاشمی - عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه بین المللی امام خمینی
حمید جان نثار - کارشناس ارشد روابط بین الملل دانشگاه بین المللی امام خمینی
فاطمه کربلایی احمد - کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

چکیده نظریه ی محرومیت نسبی تدگر (Ted Gurr) گویای شرایطی است که در آن برخی از شهروندان (گروه ها) از امکانات، امتیازات و بهره مندی بیشتری نسبت به برخی دیگر برخوردارند که نتیجه ی آن محرومیت گروه دوم است. پیدایش احساس محرومیت به طورکلی پدیده ای مدرن و ناشی از تغییرات و تحولات بنیادین اجتماعات بشری است که بیشتر در جوامع با ساختار و بافت سنتی وجود دارد که البته با مقایسه ی اجتماعی افراد از جایگاه خود در جامعه تشدید می شود. در این نظریه تدگر مدعی است که عمدتا سرخوردگی افراد در دست یابی به اهدافشان در نهایت باعث ایجاد رفتارهای نامتعارف از سوی آنان می شود. به همین ترتیب این نارضایتی مستمر انگیزه هایی را برای خشونت جمعی فراهم می کند که پیدایش تروریسم نمود بارز آن است. در این میان منطقه ی خاورمیانه -که یکی از مناطق استراتژیک و درعین حال بحران ساز در جهان است- در دوره ی کنونی مهد رشد و پیدایش تروریسم بوده است. جستار حاضر با مبنا قرار دادن تئوری محرومیت نسبی تدگر تلاش دارد، میزان کارآمدی این نظریه را در تحلیل پدیده ی تروریسم در منطقه ی خاورمیانه بررسی کند. طبق یافته های این پژوهش، پیدایش و رشد تروریسم در این منطقه تنها ناشی از محرومیت نسبی نیست و درواقع این عامل یکی از زمینه ها، در کنار دیگر عوامل درون/برون منطقه ای، موثر بر رشد تروریسم بوده است.

واژگان کلیدی: محرومیت نسبی اجتماعی, تروریسم, خاورمیانه, عوامل فرا منطقه ای