سمانه رمضانی گیوی
حسن مرادی
الهام عمارتکار

سابقه و هدف: سلامت و بیماری از مهم ترین مفاهیم پایه ای پزشکی هستند که تعریف ماهیت و حدود آنها در فلسفه پزشکی با چالش هایی جدی روبه رو است. هدف این مقاله تبیین دیدگاه ابن سینا در خصوص سلامت و بیماری و تحلیل تعاریف امروزی این مفاهیم بر مبنای دیدگاه ابن سینا است. مواد و روش ها: این مطالعه با رویکرد قیاسی در روش نظریه پردازی داده بنیاد انجام شد. ابتدا مفاهیم سلامت و بیماری با کلیدواژه های متناسب در متون ابن سینا و طب رایج جست وجو و بررسی شد سپس این مفاهیم به عنوان قضایای اولیه با مفاهیم عینی تر موجود مرتبط و در چارچوب استدلال قیاسی گزاره های عملیاتی استنتاج شد. یافته ها: ابن سینا سلامت را عرضی از جنس کیف نفسانی دانسته و آن را ملکه یا حالی تعریف می کند که مبدا افعال سلیم از موضوع خود است. او همچنین بیماری را عدم سلامت تعریف کرده و فرض حالت سوم بین آن دو را فاقد ضرورت منطقی می داند. سازمان جهانی بهداشت سلامت را آسایش کامل جسمانی، روانی و اجتماعی می داند نه صرفا فقدان بیماری. چنین تعریفی مستلزم فرض حالت سومی بین سلامت و بیماری است. براساس نظریات ابن سینا، فرض حالت سوم به معنای وجودی دانستن هر دو مفهوم سلامت و بیماری است و این امر، دسته قابل توجهی از اختلالات افعال را که در قالب شناخته شده بیماری یا علامت بیماری تعریف نمی شوند از محدوده توجه پزشک کنار می گذارد؛ درحالی که بر مبنای تعریف ابن سینا، بیماری امری عدمی (به معنای عدم سلامت) است و هر سطح از اختلال در هر عملکردی، در حقیقت سطحی از بیماری تلقی می شود. نتیجه گیری: بر مبنای چارچوب نظری ابن سینا، نقطه قوت تعریف سازمان جهانی بهداشت از سلامت، محدودنمودن مرزهای مفهوم سلامت به وضعیت بهینه در ابعاد مختلف و نقطه ضعف آن عدم ظرافت کافی برای پوشش دادن همه وضعیت های غیرطبیعی در کلیه افعال، تحت مفهوم وسیع تری از بیماری محسوب می شود.

Health, Disease, Persian Medicine, Medical philosophy, Avicenna, سلامت, بیماری, طب ایرانی, فلسفه پزشکی, ابن سینا