زهرا صدریان - گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران
سید عباس آقا یزدانفر - گروه معماری مسکن، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران
سید باقر حسینی - گروه معماری مسکن، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران
سعید نوروزیان ملکی - گروه معماری منظر، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

تامین مسکن به عنوان یکی از مهم ترین نیازهای بشر به منظور تامین آسایش و آرامش همواره دغدغه مهم خانوارها بوده است. امروزه بحران های کمی و کیفی مسکن در جوامع شهری و توجه صرف به مسائل اقتصادی منجر به کاهش کیفیت مسکن و به دنبال آن آسیب های اجتماعی و فرهنگی بالاخص در محیط های مسکونی اقشار کم درآمد شده است. این امر لزوم توجه و بازبینی کیفیت را در محیط مسکونی اقشار کم درآمد آشکار می سازد. هدف مقاله حاضر، یافتن مهم ترین کیفیت های محیطی مورد نیاز اقشار کم درآمد، ارزیابی وضع موجود و ارائه راهکارهای ارتقای کیفیت محیط مسکونی این اقشار است. به این منظور، ابتدا به کمک مطالعات اسنادی و به کارگیری روش دلفی، مهم ترین شاخصه های موثر بر کیفیت محیط مسکونی اقشار کم درآمد استخراج شد. سپس به منظور سنجش وضع موجود و اولویت بندی نیازهای کیفی این اقشار، ساکنان دو مجموعه مسکن مهر بوستان و ارم واقع در شهر جدید هشتگرد به عنوان نمونه مطالعاتی انتخاب شدند و در قالب پرسش نامه بسته شامل ۴۰ گویه کیفی مورد نظرسنجی قرار گرفتند. داده ها به وسیله نرم افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفت، دسته بندی گویه های پرسش نامه صورت گرفته و وضع موجود کیفیت مسکن در هریک از مجموعه ها بررسی شد. وزن دهی شاخصه ها در وضع موجود نشان می دهد که شاخصه های ترکیب حجمی، کارکرد فضاهای داخلی، محرمیت، ارتباط با طبیعت، بستر طرح و تجانس فرهنگی با موافقت نسبی ساکنان همراه بوده و شاخصه های کاربری ها و خدمات، دسترسی ها، سرزندگی، آرامش و امنیت اجتماعی دارای ضعف است. در مجموع، وضعیت کلی کیفیت مسکن این اقشار با وزن ۵۹/۲ در حد متوسط ارزیابی شده است. همچنین یافته ها نشان می دهد گویه های مربوط به کارکرد فضای داخلی و ارتباط با طبیعت از دید ساکنان دارای بیشترین اهمیت در کیفیت محیط مسکونی اقشار کم درآمد شهری هستند.  

کیفیت محیط مسکونی, اقشار کم درآمد, مسکن مهر, کارکرد فضای داخلی, ارتباط با طبیعت