حیدر عزیزی - دانشگاه گیلان، دانشکده علوم کشاورزی، گروه زراعت و اصلاح نباتات
علی اعلمی - دانشگاه گیلان، دانشکده علوم کشاورزی، گروه زراعت و اصلاح نباتات
مسعود اصفهانی - دانشگاه گیلان، دانشکده علوم کشاورزی، گروه زراعت و اصلاح نباتات
علی اکبر عبادی - موسسه تحقیقات برنج کشور، رشت

با توجه به اهمیت غذایی برنج و جایگاه استراتژیک آن در امنیت غذایی جهان، لازم است برای دستیابی به عملکرد بالا، کیفیت مطلوب و سایر صفات مهم اقتصادی و زراعی، ابتدا مطالعات جامعی از تنوع ژرم پلاسم این گیاه صورت گیرد. به همین منظور، تعداد ۱۲۱ رقم از ارقام بومی و خارجی موجود در کلکسیون موسسه تحقیقات برنج کشور واقع در رشت در قالب طرح لاتیس ساده ۱۱×۱۱ با دو تکرار با ۱۲ صفت مهم زراعی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ های مورد بررسی از نظر کلیه صفات اختلاف معنی داری در سطح احتمال یک درصد وجود دارد. ضرایب تنوع فنوتیپی و ژنوتیپی برای اکثر صفات بالا بود که بیانگر وجود تنوع بالا می باشد. تجزیه به عامل ها سه عامل را معرفی نمود که ۹۰ درصد از تنوع کل را توجیه نمودند و با توجه به بار عامل ها به ترتیب مرتبط با تعداد دانه، تیپ و ساختار گیاه و ابعاد دانه نامگذاری شدند. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای مبتنی بر روش حداقل واریانس وارد و معیار فاصله اقلیدسی، ارقام در ۵ گروه قرار گرفتند که این تعداد گروه بر اساس تجزیه تابع تشخیص و همچنین تجزیه واریانس صفات برای گروه ها نیز مورد تایید قرار گرفت. شناسایی تنوع فنوتیپی موجود، اطلاعات مفیدی در مدیریت کلکسیون ها فراهم می آورد و منابع ژنتیکی با ارزشی را در اختیار اصلاح گران قرار می دهد.

برنج, تنوع ژنتیکی, صفات زراعی و مورفولوژیک