علی ملیحی پور - بخش تحقیقات غلات، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، کرج، ایران
اسمعیل ابراهیمی میمند - کرج، بلوار شهید فهمیده، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، بخش تحقیقات غلات
خداداد مصطفوی - دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی کرج، کرج، البرز، ایران

زنگ سیاه گندم ناشی از قارچ Puccinia graminis f.sp. tritici، خسارتزاترین بیماری در میان زنگهای گندم است. در تحقیق حاضر، علاوه بر تعیین کارآیی ژنهای مقاومت به بیماری، واکنش ارقام تجاری، لاینهای در دست نامگذاری و لاینهای امیدبخش گندم اقلیم سرد در سال ۱۳۹۴ (ERWYT-C-۹۴) در برابر بیماری تعیین گردید. مقادیر بیماری مشاهده شده بر روی ارقام افتراقی حامل ژنهای مقاومت به بیماری در مزرعه نشاندهنده پرآزاری روی ۳۱ ژن مقاومت بود. پرآزاری روی ژن Sr۳۱ برای اولین بار از کلاردشت و روی دو ژن Sr۱RSAmigo و SrSatu اولین بار از کشور گزارش میشود. براساس نتایج مربوط به واکنش ژنوتیپهای آزمایشی در مرحله گیاهچه در گلخانه، سه رقم MV-۱۷، پیشگام و گاسکوین، چهار لاین در دست نامگذاری C-۸۸-۷، C-۸۸-۱۴، C-۸۹-۷ و CD-۸۹-۱۰ و لاین امیدبخش C-۹۴-۶ با بروز پایینترین تیپهای آلودگی در برابر جدایه های قارچ عامل بیماری، بالاترین مقاومت را داشتند. نتایج واکنش ژنوتیپهای مورد بررسی در مرحله گیاه کامل در مزرعه نشان داد که لاین در دست نامگذاری CD-۸۹-۱۰، با داشتن واکنش ۲۰R، به عنوان مقاومترین لاین از بین ۴۸ ژنوتیپ مورد بررسی میباشد. همچنین، دو لاین در دست نامگذاری CD-۹۰-۴ و CD-۹۰-۸ علاوه بر داشتن مقاومت بالاتر در برابر اکثر جدایه های قارچ در مرحله گیاهچه، در مرحله گیاه کامل نیز بترتیب با داشتن واکنشهای ۲۰MR و ۴۰MR از مقاومت خوبی در برابر بیماری برخوردار بودند. با توجه به حساسیت اکثر ژنوتیپهای آزمایشی اقلیم سرد بویژه لاینهای امیدبخش، انتقال ژنهای مقاومت به بیماری به ارقام گندم مورد کاشت در این اقلیم به منظور افزایش مقاومت آنها ضروریست.

گندم, اقلیم سرد, زنگ سیاه, Puccinia graminis f.sp. tritici, مقاومت