علی مقدم - Assistant Prof., Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
کامبیز خوارزمی - Assistant Prof., Field and Horticultural Crops Research Department, West Azarbayjan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Khoy, Iran.
سیدمحمدعلی مفیدیان - Assistant Prof., Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran

این آزمایش به منظور برآورد نمره خواب پاییزی ۲۰ رقم/ اکوتیپ داخلی و خارجی یونجه در دو آزمایش جداگانه، کاشت متداول و کاشت با فاصله، هر یک در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در کرج و خوی از اردیبهشت ۱۳۹۳ به مدت سه سال اجرا شد. سال اول به عنوان سال استقرار بوته ها در نظر گرفته شد. در این آزمایش سه اکوتیپ یونجه همدانی، چهار اکوتیپ قره یونجه، دو اکوتیپ از مناطق مرکزی ایران، پنج اکوتیپ گرمسیری و شش رقم خارجی مورد ارزیابی قرار گرفتند. درآزمایش کشت متداول بذر هر رقم/ اکوتیپ با توجه به قوه نامیه، با نسبت ۲۰ کیلوگرم در هکتار در دو ردیف به طول پنج متر و فاصله ردیف ۵۰ سانتیمتر و در آزمایش کاشت با فاصله، بذر هر رقم/ اکوتیپ در دو ردیف به طول پنج متر و فاصله ردیف ۵۰ سانتیمتر با فواصل۵۰ سانتیمتر بین بوته ها به صورت تک بوته کشت شد. صفات مورد ارزیابی شامل ارتفاع بوته، تعداد ساقه در متر مربع/ در بوته، عملکرد علوفه خشک و نمره خواب پاییزی بودند. نتایج تجزیه مرکب داده ها در دو مکان و دو سال در هر یک از آزمایش ها نشان داد که تفاوت معنی داری بین میانگین عملکرد علوفه خشک، ارتفاع بوته و نمره خواب پاییزی ارقام/ اکوتیپ های مورد بررسی وجود داشت. برهمکنش ژنوتیپ در مکان نیز برای این صفات معنی دار بود. در آزمایش کشت متداول، یونجه بغدادی با میانگین ۰۲/۱۵ و رقم کیسوردای با میانگین ۳/۱۲ تن در هکتار به ترتیب بیشترین وکمترین علوفه خشک و در آزمایش کشت با فاصله، اکوتیپ بمی-۱ با میانگین ۶/۲۹ و رقم سکوئل با میانگین ۱/۲۲ گرم در بوته به ترتیب بیشترین وکمترین علوفه خشک را در طی دو سال در دو منطقه تولید کردند. در هر دو آزمایش ارقام منتسب به مناطق گرم و معتدل کشور دارای تمره خواب پاییزی بیشتری نسبت به ارقام سردسیری بودند. درآزمایش کشت متداول، رقم کماندور با میانگین نمره ۵/۳ کمترین و یونجه های نیکشهری، بمی-۱ و بغدادی به ترتیب با ۹/۶، ۸/۶ و ۷/۶، بیشترین میانگین نمره خواب پاییزی را داشته و در آزمایش کشت با فاصله، رقم کماندور با نمره ۳/۳ کمترین و یونجه های بغدادی و نیکشهری به ترتیب با ۱/۶ و ۰/۶، بیشترین میانگین نمره خواب پاییزی را داشتند. نتایج این تحقیق نشان داد که اکوتیپ های قره یونجه و همدانی دارای نمره های خواب ۴ تا ۵ ، یونجه های مناطق معتدل مانند KFA۷ و یزدی دارای نمره خواب ۶ تا ۷ و یونجه های گرمسیری شامل بمی، بغدادی و نیکشهری دارای نمره خواب پاییزی بین ۷ تا ۹ بودند. در کشت متداول نسبت به کشت با فاصله برآوردهای مناسب تری از نمره های خواب پاییزی صورت گرفت، هر چند که تاثیرمهمی بر گروه بندی رقم/ اکوتیپ ها نداشت.

Alfalfa, Dry forage, Ecotype and Fall dormancy, اکوتیپ, خواب پاییزی, علوفه خشک و یونجه