معصومه مازندرانی - استادیار گروه زیست شناسی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران
عزت اله قائمی - دانشیار گروه میکروبشناسی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی گلستان، گرگان، ایران
هومان بیات - داروساز و مسئول فنی کارخانه داروسازی و شرکت کشت و صنعت گیاهان دارویی نیاک، گرگان، ایران

در این تحقیق به منظور مقایسه مهمترین نیازهای اکولوژیکی، اتنوفارماکولوژی و آنتی اکسیدانی عصاره گیاه انار (Punica granatum var. spinosa) در استان های گلستان و مازندران، هر یک از نمونه های برگ ، گل ، میوه ، دانه و پوست میوه گیاه در فاصله اردیبهشت تا آبان ماه ۱۳۹۲ به ترتیب از دو رویشگاه طبیعی واقع در استان گلستان (۶۸۰ متری- رامیان) و مازندران (جزیره ساحلی میانکاله) جمع آوری و همزمان مهمترین اطلاعات طب سنتی در مورد اندام های مورد استفاده و فراورده های دارویی آن از مردم محلی بدست آمد. عصاره اتانولی نمونه ها به روش پرکولاسیون تهیه و ارزیابی آنتی اکسیدانی عصاره ها با استفاده از تست DPPH  برحسب میزان IC۵۰ در مهار رادیکالهای آزاد انجام گرفت و نتایج در سطح (۰۵/۰P<) ارزیابی گردید. نتایج نشان داد رویشگاه کوهستانی رامیان (۶۸۰ متر) در استان گلستان با اقلیم نیمه مرطوب سرد ، بارش سالانه ۸۲۷/۳۵ میلی متر، متوسط حرارت سالانه ۱۲/۷۴ درجه سانتی گراد و درخاک هایی با هوموس فراوان ، در حالی که در رویشگاه میانکاله مازندران (۱۵ متر) با اقلیم گرم و مرطوب ، متوسط بارندگی سالانه ۵۵۲/۷ میلی متر، دمای متوسط سالانه ۱۱/۶ درجه سانتی گراد دارای بافت خاک ماسه- لومی می باشد و یک تاخیر یک ماهه در زمان گلدهی گیاه در رویشگاه مازندران نسبت به گلستان وجود دارد و اینکه در طب سنتی هر دو استان از فراورده های انار وحشی به صورت منفرد یا ترکیبی با سایر گیاهان دارویی در درمان اسهال، دفع کرم و انگل، کاهش فشارخون، تنظیم ضربان قلب، درمان عفونت های انگلی، دیابت ، کم کاری تیرویید و التهاب پروستات استفاده می شود. نتایج آزمایشگاهی نیز نشان داد که به ترتیب عصاره های پوست ، دانه و برگ گیاه از قدرت بیشتری در مهار رادیکال آزاد برخوردار بودند ولی بالاترین میزان عملکرد آنتی اکسیدانی مربوط به عصاره پوست میوه انار در رویشگاه استان گلستان (μg/ml‎ ۲.۱۷‎±‎۰.۱ IC۵۰=) گزارش گردید و اینکه عصاره گلها از کمترین میزان عملکرد آنتی اکسیدانی مخصوصا در استان مازندران برخوردار بودند و این یافته ها در تایید مصارف بیشتر دانه های انار در مناطق کوهستانی قابل بحث است.

اتنوفارماکولوژی , آنتی اکسیدان , انار , (Punica granatum var. spinosa ) , اوت اکولوژی, استان های گلستان و مازندران