روشنک بهرام نژاد - کارشناسی ارشد زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنرکرمان
مهری صفاری - گروه زراعت و اصلاح نبات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان-ایران

تنش آب یکی از عوامل موثر در جلوگیری از جوانه زنی، استقرار گیاهچه و رسیدن به حد مطلوب عملکرد، در گیاهان زراعی و داروئی است. روش های متعددی در به حداقل رسانیدن اثرات سوء تنش استفاده می شود. پیش تیمار کردن بذر (پرایمینگ)[۱] یکی از روش های رایج آبگیری برای افزایش کارایی بذر می باشد و از مهم ترین انواع آن، اسمو پرامینگ (قرار گرفتن بذر در محلول های با فشار اسمزی مختلف) و هورمو پرامینگ (قرار گرفتن ترکیبات هورمونی روی بذر) است. این آزمایش به منظور بررسی اثر پیش تیمارهای اسیدسالیسیلیک (آسپرین)، کلرید پتاسیم و کلرید سدیم بر برخی از ویژگی های مورفولوژیک و نیز بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه رازیانه (Foeniculam vulgar Mill.) در شرایط تنش خشکی در آزمایشگاه و در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال زراعی ۱۳۹۰ انجام شد. در آزمایشگاه بذرهای رازیانه در محلول سالیسیلیک اسید در چهار غلظت (۰، ۱/۰، ۵/۰ و ۱ میلی مولار)؛ کلرید پتاسیم در چهار سطح (۰، ۱-، ۵/۱-، ۲- مگاپاسکال) و کلرید سدیم در چهار سطح (۰، ۱-، ۵/۱-، ۲- مگاپاسکال) به مدت ۲۴ ساعت در دمای °C ۲۰ تیمار شدند. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. در بین سطوح اسید سالیسیلیک بکار رفته در آزمایش جوانه زنی بذور؛ سطح سوم (۵/۰ میلی مولار) بالاترین میانگین سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه را به خود اختصاص داد. در مقایسه بین سطوح کلرید پتاسیم؛ سطح دوم یعنی ۱- مگاپاسکال بیشترین سرعت جوانه زنی و طول ریشه چه و ساقه چه را داشت. در مقایسه بین سطوح کلرید سدیم سطح سوم (۵/۱- مگاپاسکال) منجر به ایجاد بیشترین طول ریشه چه و ساقه چه شد­­. ­در مزرعه؛ با توجه به نتایج آزمایشگاه، طرحی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. آبیاری در دو سطح تنش آب و بدون تنش، به عنوان پلات های اصلی و انواع پرایمینگ (پیش تیمارهای پذیرفته شده در آزمایشگاه) در ۴ سطح (آب خالص، کلرید سدیم با پتانسیل اسمزی ۱- مگاپاسکال، کلرید پتاسیم با پتانسیل­اسمزی ۵/۱- مگاپاسکال واسید سالیسیلیک با غلظت۵/۰ میلی مولار) پلات های فرعی را تشکیل دادند. نتایج نشان داد که اثر تنش آب و اثر پیش تیمارها در مورد صفات تعداد چتر در بوته، تعداد چترک در چتر، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک رازیانه معنی­دار شدند، اما صفات ارتفاع بوته در زمان گلدهی و شاخص برداشت، معنی­دار نشدند. در مورد وزن هزاردانه، تنها اثر متقابل تنش آب در پرایمینگ معنی دار شد. تنش آب باعث افزایش درصد اسانس شد؛ اما عملکرد اسانس در تنش آب کاهش یافت. [۱] - Seed Priming

اجزای عملکرد, اسانس, اسید سالسیلیک, پیش تیمار (پرایمینگ), تنش آب, جوانه زنی, رازیانه (Foeniculam vulgar Mill.), عملکرد, کلرید پتاسیم, کلرید سدیم