مسلم اکبری - مهندسی منابع طبیعی گرایش آبخیزداری
کریم سلیمانی - استاد دانشگاه علوم کشاورزی ومنابع طبیعی ساری
محمود حبیب نژادروشن - روه مرتع و آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران.

خشکسالی یکی از مهمترین پدیده های محیطی و بخش جدایی ناپذیر تغییرات اقلیمی است. پدیده ای برگشت پذیر و واقعیتی اجتناب ناپذیر در اقالیم خشک و نیمه خشک که بر اثر کمبود بارندگی در یک دوره زمانی به وقوع پیوسته و بخش های وسیعی را تحت تاثیر قرار می دهد. تعیین متغیرهای تاثیرگذار در خشکسالی های هیدرولوژیکی و بررسی ارتباط متغیرها به عنوان مهمترین راهکار در مقابله وکاهش خسارات ناشی از خشکسالی مطرح است. روش تحلیل عاملی و تجزیه مولفه های اصلی از کاربردی ترین روش های چند متغیره آماری برای تجزیه و تحلیل داده ها است. با توجه به تنوع زیاد متغیرهای تاثیرگذار در وقوع خشکسالی های هیدرولوژیکی، انجام مطالعه حاضر جهت معرفی متغیرهای مهمی که نقش اصلی داشته، و تعیین میزان تاثیر هرکدام از آن ها در این تحقیق ضرورت پیدا کرد. به این منظور ابتدا داده های ۲۵ ایستگاه هیدرومتری مناسب استان لرستان از لحاظ پراکنش جغرافیائی و تنوع مساحتی طی یک دوره آماری سی ساله (۵۹-۱۳۵۸ تا ۸۹-۱۳۸۸) درنظر گرفته شد. اطلاعات فیزیوگرافی حوزه ها با استفاده از نقشه های توپوگرافی استخراج و سپس تجزیه و تحلیل عاملی برای ۱۵ متغیر اندازه گیری شده در حوزه های منتخب با نرم افزار SPSS صورت گرفت. در این تحقیق همچنین با کاربرد روش تحلیل مولفه های اصلی و روابط خطی ساختاری توسط نرم افزار LISREL، نحوه و شدت روابط همزمان متغیرهای موجود مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. مدل برآورد شده نهایی، بیانگر اثرگذاری مثبت هر یک از اجزای متغیرهای موثر مورد مطالعه است، که به ترتیب: بارش متوسط، مساحت و تراکم زهکشی دارای بالاترین میزان تاثیرگذاری بر وقوع خشکسالی هیدرولوژیک در منطقه مورد مطالعه هستند.

استان لرستان, تجزیه مولفه های اصلی, تحلیل عاملی, خشکسالی هیدرولوژیک, Lisrel