سیده زهرا حسینی طالمی - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
تورج زینی وند - استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

داستان «تاجر بغداد» اثر کامل کیلانی( ۱۸۹۷-۱۹۵۹م ) نویسنده و اندیشمند معاصر مصری است. کیلانی در این اثر، داستان و عناصر داستانی را ابزاری برای آموزش اندیشه و فلسفه برای کودکان به­کارگرفته است. در این پژوهش توصیفی- تحلیلی، هدف اساسی آن است تا با بهره گیری از مولفه های متیولیپمن، این مولفه­های اندیشه ورزی را ضمن بررسی شیوه بازخوانی این داستان­کهن در این اثر داستانی معاصر تحلیل نماید. برنامه فلسفه برای کودکان که بنیان گذار آن لیپمن است، در صدد است تا به وسیله داستان، نیاز اساسی مخاطبان خردسال را که همان آموزش اندیشه، استدلال، نقد، پرسش از چیستی و چرایی پدیده ها، آموزش استفاده از آموخته ها در زمان و مکان مناسب، دریافت پاسخ پس از تامل و اندیشه، درک ارتباط منطقی بین پدیده ها است، پاسخ دهد. او به وسیله داستان، کودکان و نوجوانان را از نقدناپذیری، مطلق گرایی و عدم توجه به آراء دیگران پرهیز می دهد. کودکان در فرآیند داستان یاد می­گیرند که فرضیه ها را به چالش بکشند و استدلال ها را بیازمایند و به دنبال حقایق باشند. یافته های پژوهش، بیانگر این است که کیلانی تلاش می­کند تا سبک و محتوای این داستان را در مسیر آموزش تفکر خلاق و انتقادی طرح نماید. او در این داستان با استفاده از بازی و به شیوه گفت وگو، داستان را به جلو رانده است. کودکان در این داستان، دارای شخصیت مستقل هستند. قضاوت قاضی را به چالش می کشند و یا بهره­گیری از استدلال­های منطقی، حقیقت را اثبات می­کنند. در حقیقت، میان سبک داستان نویسی کیلانی و نظریه لیپمن، نوعی اشتراک و همسویی دیده شده است. هردو، داستان را اساس آموزش قرار داده و مسائل اساسی زندگی را در قالب داستان مطرح و به چالش می­کشند و کودکان با استفاده از نقش­آفرینی، نحوه استدلال، به چالش­کشیدن، مفهوم سازی و تفکر انتقادی گام در مسیر اندیشه ورزی برمی دارند.

داستان, تفکر کودک, نظریه متیو لیپمن, کامل کیلانی, تاجر بغداد