علی اصغر پیله ور - - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران

دولت در چند دهه اخیر، با هدف تسهیل در امر برنامه ریزی توسعه و امکان کنترل بیشتر بر فضای محلی - ناحیه­ ای سعی بر کوچک ­سازی فضاها داشته است. در راستای تحقق چنین هدفی، اجرای راهبرد تقسیمات کشوری در دستور کار دولت قرار داشته است. هدف این مقاله، ارزیابی و تحلیل رویکرد دولت در تقسیمات کشوری و اثرات آن در نابرابری و عدم تعادل­ های شهری - ناحیه ­ای در استان خراسان شمالی است. روش پژوهش، توصیفی - تحلیلی است. برای شناخت رابطه تقسیمات کشوری در سال ۱۳۸۳ با نابرابری شهری - ناحیه­ ای در خراسان شمالی، از مدل­های کمی و نرم­ افزار آماری استفاده شده و معیارها (اجتماعی، اقتصادی، بهداشتی، کالبدی) بر مبنای میزان اهمیت و از هر معیار چند شاخص قابل سنجش انتخاب و مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج این پژوهش، نشانگر آن است که بر اساس مدل ضریب تغییرات و تعیین z شهرستان­های استان خراسان شمالی، شهرستان بجنورد در ۶ شاخص از ۱۰شاخص انتخابی، رتبه اول را داراست و مقدار zآن ۵۷/۸ است و فاصله آشکاری با شیروان به عنوان شهرستان دوم استان با مقدار ۵۴/۳- =z دارد. از این رو، نتیجه ارزیابی، بیانگر بیشترین اثرپذیری فضای شهری - ناحیه­ای خراسان شمالی از تقسیمات کشوری در سال ۱۳۸۳ بوده است. این تاثیرات بر پدیده نخست­ شهری بجنورد آشکارتربوده است. همچنین به کمک مدل رتبه – اندازه، مشخص شد بجنورد به عنوان مرکز ناحیه و استان با کارکرد سیاسی –اداری، مرکزیت خود را تحکیم نموده و تحولاتی ساختاری را به شکلی ملموس ­تر نسبت به دیگر شهرهای استان تجربه کرده است.

تقسیمات کشوری, نابرابری, نخست شهری, خراسان شمالی