سودابه قلی پور - دانشجوی دوره دکتری، گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهیدرجائی، تهران، ایران.
جمال الدین مهدی نژاد - استاد، گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهیدرجائی، تهران، ایران.
بهرام صالح صدق پور - دانشیار، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت دبیر شهیدرجائی، تهران، ایران.

یکی از معضلات جوامع امروزی، احساس ترس و عدم احساس امنیت در محیط­های شهری و بالتبع در پارک­هاست. بنابراین پارک­های شهری نیازمند طراحی آگاهانه­ای هستند که رضایت مخاطب را به­همراه داشته­باشد و در برنا­مه­ریزی و طراحی آنها توجه به ویژگی­های مخاطب نیز لازم است و این مهم می­تواند با مشارکت و همفکری کاربران به­دست­آید و افزایش امنیت محیطی به عنوان یکی از مهم­ترین اصول کیفیت بخشی به محیط اگر بر پایه ترجیح کاربران باشد، می­تواند به بهبود فضاها کمک­کند. از آنجا که تفاوت در ویژگی­های هر مکان از جنبه زیست­محیطی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی می­تواند احساس امنیت یا ترس متفاوتی را به شهروندان القا کند، در این پژوهش از یک پارک بزرگ در تهران (پارک ملت) به عنوان نمونه مورد مطالعه استفاده شده­است. هدف پژوهش حاضر ساخت، هنجاریابی و اعتبارسنجی مقیاس امنیت در پارک­های شهری از دیدگاه کاربران است. روش تحقیق توصیفی_تحلیلی و از نوع تحلیل عاملی اکتشافی است. برای ساخت گویه­های مرتبط با امنیت از طریق مصاحبه با متخصصان و کاربران، کدگذاری باز و براساس مبانی­نظری، پرسشنامه­ای در حیطه­ی امنیت تنظیم شده­است. روایی محتوایی از طریق اجرای مقدماتی و مصاحبه باز با کاربران و تایید متخصصان انجام گرفته­ و پایایی آن در مرحله مقدماتی با هماهنگی درونی سئوالات و آلفای کرونباخ سنجیده شده است. پرسشنامه در مرحله نهایی در بین ۲۵۰ کاربر در پارک ملت تهران توزیع شده است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که پرسشنامه از اعتبار و هنجاریابی برخوردار است و با وارد­کردن داده­های به­دست آمده در نرم­افزارSPSS ۲۲ و به­کارگیری تکنیک تحلیل عاملی اکتشافی، هشت عامل تبیین­کننده در ترجیح کاربران به­دست آمده که عبارتند از طراحی عناصر مصنوع، کنترل و نظارت­پذیری، طراحی کاشت، خوانایی، دسترسی­پذیری فیزیکی، زیبایی­شناسی، الگوهای فعالیت و اندازه و وسعت فضا. در بین عامل­های هشت­گانه، عامل طراحی عناصر مصنوع بیشترین سهم و عامل اندازه و وسعت فضا کمترین سهم را در توضیح واریانس دارند. شاخص­های مطرح­شده این پژوهش می­تواند در بهبود عملکرد طراحان، مجریان و مدیران شهری در پیاده­سازی الگوهای مناسب برای طراحی پارک­های شهری ایمن که منطبق بر ترجیحات کاربران باشد، مورد توجه قرار گیرد.

پارک های شهری, امنیت محیطی, ترجیح کاربران, پارک ملت تهران