احد حبیب زاده - AREEO
میرمسعود خیرخواه زرکش - AREEO
علیرضا مجیدی - AREEO

قنات یکی از ابتکارات ایرانیان جهت مبارزه با کمبود آب و تامین آب کشاورزی خصوصا در مناطق خشک و نیمه خشک می باشد. خشکسالی های چند سال اخیر در کشور باعث خشک شدن آب در بسیاری از قنات ها شده است. در این رهگذر روش های تغذیه مصنوعی آب و احداث سامانه های سطوح آبگیر باران اقدامی موثر در حفظ قنات های موجود و افزایش آبدهی آن ها خواهد بود. از سامانه های مناسب جهت تغذیه مادرچاه قنات ها به خصوص در داخل مسیل ها می توان به تورکینست اشاره نمود که با توجه به نگهداری رواناب زیاد پس از هر بارش، می تواند تاثیر بسیار زیادی بر افزایش آبدهی قنات ها در مناطق مختلف داشته باشد. در این تحقیق سعی بر آن است به کاربرد، ابعاد و محل مناسب این سامانه پرداخته شود. سدهای تورکینست می تواند در کنار و یا نزدیک رودخانه ساخته شود تا آب از رودخانه به این سامانه هدایت شود. از نظر منابع آب زیرزمینی در زیرحوضه مشنق واقع در شمال دریاچه ارومیه حدود ۴۰ حلقه چاه عمیق، ۴ رشته قنات فعال بوده، در کل مجموع ۵ میلیون متر مکعب آب را از سفره های آب زیرزمینی تخلیه می کنند. برای احداث دو مورد تورکینست با هدف تغذیه مادر چاه قنات کت کهریزی در کنار رودخانه مشنق در شمال دریاچه ارومیه عملیات خاکبرداری و خاکریزی با ابعاد قطر بزرگ ۶۰ متر و قطر کوچک ۵۰ متر در کف، به ارتفاع ۳ متر با شیب ۱:۳ انجام گردید؛ گنجایش مفید تورکینست ها بین ۲۷۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰ متر مکعب برآورد شد. در صورت رعایت اصول فنی در احداث این سازه با هدف تغذیه مصنوعی در داخل مسیل ها و آبرفت های درشت دانه با کمینه تخلخل ۳۵%، بیش از ۱۰۰۰۰ متر مکعب آب در هر آبگیری به سطح ایستابی آب زیرزمینی در مادرچاه قنات تغذیه خواهد شد.

Keywords: Artificial recharge, Groundwater Aquifers, kariz, Meshnag, Turkey nest, واژه های کلیدی: تغذیه مصنوعی, تورکینست, سفره های آب زیرزمینی, قنات, مشنق