زهرا حقایقی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد
احمدرضا حیدریان شهری - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد
بهار صدیقی - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

رئالیسم انتقادی به عنوان مکتبی ادبی، جایگاه ویژه ای در نقد ادبیات داستانی دارد؛ مکتبی که با رویکردی عینی به واقعیات، به بازتاب زندگی اجتماعی می پردازد. صموئیل شمعون در رمان عراقی فی باریس تحت تاثیر ساختار اجتماعی که در آن زندگی کرده است، به بازتاب نگاه مهاجر در سرزمین دیگری می پردازد. با توجه به ضرورت پرداختن به پدیده مهاجرت و تاثیرات منفی نهان و آشکار آن بر جوامعی که از آن مهاجرت صورت می گیرد، پژوهش حاضر می کوشد تا به بررسی تاثیر استعمار و سیاست های حکومت بر جامعه عراق، به ویژه تاثیر این سیاست ها بر اقلیت های قومی سرزمین عراق از دید یک مهاجر بپردازد. هدف این جستار، بررسی چالش های آسیب زای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی عصر نویسنده در عراق، برمبنای مولفه های رئالیسم انتقادی است تا بن مایه های موثر بر مهاجرت تبیین شود. دستاوردهای پژوهش نشان می دهد نویسنده با سبکی رئالیستی و انتقادی با بیانی طنزآمیز، حوادث و اوضاع سیاسی، تاریخی و اجتماعی جامعه خود را نشان داده است. شمعون به عنوان یک آشوری مهاجر و نماینده طبقه اجتماعی که از آن برخاسته است، به انتقاد از عدم تغییر سیاست های حکومت های حاکم بر عراق در دوره های مختلف تاریخی نسبت به اقلیت های مقیم در عراق می پردازد. نویسنده با اثرپذیری از محیط اجتماعی و سیاسی عراق، به ویژه شرایط حاکم بر اقلیت آشوری، به خوبی توانسته است با بازنمایی تاریخ، نقش استعمار را در جنگ های طایفه ای روشن کند و با بازتاب چالش های اقتصادی و ترسیم چهره مهاجر آواره، به انتقاد از فضایی بپردازد که جوامع و سیاست های حاکم بر آن، فرد را چه در فضای مهاجرت و چه در وطن خود، از حقوق قانونی و انسانی اش محروم می کند.

رئالیسم انتقادی, استعمار, رمان مهاجرت, صموئل شمعون, عراقی فی باریس