منصور اسفندیاری بیات - استاد یار بازنشسته مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس
غلامرضا رهبر - استادیار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان

با توجه به قرار گرفتن کشور ایران در کمربند خشک و نیمه خشک دنیا و نیز استفاده بی رویه از مخازن آب زیر زمینی در سطح کشور، شاهد گسترش بیابان و کاهش سطح آب زیرزمینی می باشیم . در این گونه مناطق صرف نظر از اقلیم ، ساخت و سازهای غیر اصولی و استفادههای بی رویه از منابع طبیعی موجب گردیده تا بخش اعظمی از باران در سطح زمین جریان یافته و ضمن وارد کردن خسارتها و تلفات و عدم تغذیه سفره های زیرزمینی از دسترس خارج گردند. جمع آوری سیلاب و نفوذ آن به خاک از روشهای مناسب و موثر مهار سیلاب در ایران می باشد که احداث گوراب از جمله این روشها است . اما احداث گورابها همواره با این انتقاد اساسی مواجه بوده که کاهش نفوذپذیری باعث افت کارآیی آنها می شود. هدف از این طرح تحقیقاتی که با پایش چهار گوراب و ثبت چندین واقعه سیلابی در مدت زمان دو تا چهار سال و اندازه گیری میزان نفوذ آب به خاک و مقایسه آن با تبخیر صورت گرفته در مدت مشابه است ، بررسی کارآیی گوراب های یاد شده می باشد. ویژگی مهم این طرح از آن جهت حائز اهمیت خواهد بود که برداشت اطلاعات میدانی در شرایط کاملا واقعی و پس از وقوع هر سیلاب صورت گرفته است . نتایج بررسی های انجام شده بیانگر آن است که اگرچه نفوذپذیری بستر گوراب به مرور زمان کاهش می یابد ولی عمق آب نفوذیافته در خاک به مراتب بیش از تبخیر می باشد. در برخی موارد پس از یک دوره خشک و با خشک شدن خاک، نفوذپذیری تا حد زیادی بازیابی شده است . از این رو کارآیی گورابها قابل قبول ارزیابی گردید. نتایج به گونه ای است که انتقاد وارد بر گورابها را با تردید جدی مواجه می سازد.

گوراب، نفوذپذیری، کارآیی ، فارس