مصطفی دستورانی - عضوء هیئت علمی دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری

با افزایش جمعیت و پیشرفت تمدن در ایران باستان، ایرانیان برای این که دیگر فقط در محیط تنگ و محدود دره هها و پای رودها و چشمه - سارها نمانند و بتوانند با زیرکشت بردن سطح وسیعی از زمین های حاصلخیز در دشت ها که به علت نبودن آب بی بهره مانده، احتیاجات روزافزون خودشان را تامین کنند در چندین هزار سال قبل دست به ابتکار جدیدی زده که آن را، قنات یا کهریز نام گزارده اند که البته با افزایش نیازها، چاه های عمیق و نیمه عمیق نیز احداث شدند که باعث افت آبهای زیرزمینی و شور شدن آنها گردیده است. در تحقیق حاضر به منظور بررسی تغییرات وضعیت خاک دشت کال شور جاجرم، زمین هایی که با آب چاه و قنات آبیاری شده اند و زمین های طبیعی (شاهد) انتخاب شدند که در این خصوص، ۲۰ پروفیل سطحی از عمق ۶۰- ۰ سانتی متری، از سه نوع اراضی شامل اراضی آبیاری شده با قنات، چاه و زمین طبیعی (بدون آبیاری) حفر گردید و اثرات آبیاری و کشاورزی کاریزی در مقایسه با اراضی مشروب از چاه و زمین طبیعی، با استفاده از روش تجزیه واریانس (بررسی شد. نتایج نشان داد که در بین فاکتورهای مورد بررسی فاکتوها دارای اختلاف معنی دار می باشند. بر این اساس PH ، و SAR EC فاکتورOne-way ANOVA)، ۳ در اراضی آبیاری شده با آب چاه و زمین طبیعی متفاوت از زمین آبیاری شده با قنات بوده و به همین دلیل اختلاف آنها در مورد این فاکتورها معنی دار می باشد. آبیاری با قنات، باعث بهبودPH ،SAR EC ، EC , SARو ESP گردیده در حالی که آبیاری با آب چاه باعث افزایش SAR و EC نسبت به زمین طبیعی شده است.

قنات، چاه های عمیق و نیمه عمیق، زمین طبیعی، تجزیه واریانس،