مریم ربانی شکوه - دانشگاه تربیت مدرس
محمد امیر کریمی ترشیزی - دانشگاه تربیت مدرس تهران
علیرضا علیزاده - ساوه

در مطالعه حاضر اثرات آنتی اکسیدانی کرم خاکی (Eisenia fetida) به صورت برون تنی و درون تنی با طراحی دو آزمایش و با استفاده از ۲۰ قطعه خروس بومی آذربایجان غربی، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی، با ۵ تیمار و ۴ تکرار، طی ۱۳ هفته بررسی شد. در آزمایش اول ماده خشک، چربی، پروتئین، خاکستر و الگوی اسید چرب و توان آنتی اکسیدانی کرم خاکی در شرایط برون تنی اندازه گیری و مشخص شد کرم خاکی حاوی ۲۶ نوع اسید چرب است که در این بین اسیدهای ایکوزاپنتاانوئیک (۲۹/۱۴ درصد)، استئاریک (۸۳/۱۱ درصد) و آراشیدونیک (۵۰/۹ درصد)، اسیدهای چرب غالب بودند. فنل کل کرم خاکی نسبتا زیاد و حدود ۷۲/۱۶۹ میلی گرم معادل گالیک اسید در هر گرم عصاره بود. اندازه گیری توان آنتی اکسیدانی احیاء آهن نشان داد فعالیت آنتی اکسیدانی کرم خاکی ۲۴۲ میکرومول آهن در هر میلی گرم عصاره خشک بود. در آزمایش دوم اثر پودر کرم خاکی، در دو سطح ۱۰ و۲۰، و عصاره الکلی کرم خاکی، در دو سطح ۶۵/۵ و ۳/۱۱ گرم بر کیلوگرم جیره، بر فراسنجه های بیوشیمیایی پلاسمای خون و شاخص های پراکسیداسیون خون، کبد و بیضه و آنزیم های سرمی کبد بررسی شد. نتایج حاکی از پایین بودن غلظت مالون دی آلدهید خون و کبد و بیضه خروس های تمام تیمارها نسبت به گروه شاهد بود. در بین فراسنجه های بیوشیمیایی خون، تنها مقدار کلسیم تحت تاثیر پودر کرم خاکی (سطح ۲) قرار گرفت و به طور معنی داری افزایش یافت. غلظت پلاسمایی آنزیم های لاکتات دهیدروژناز، آسپارتات آمینوترانسفراز و آلکالین فسفاتاز در تمام تیمارها نسبت به شاهد کاهش نشان داد. با اینحال غلظت آلانین آمینوترانسفراز تحت تاثیر قرار نگرفت. بطور کلی می توان نتیجه گیری کرد که پودر یا عصاره الکلی کرم خاکی واجد اثرات آنتی اکسیدانی بوده و موجب حفاظت خون، بافت بیضه و کبد در برابر تنش اکسیداتیو می شود و انتظار می رود به باروری جنس نر کمک نماید.

آنزیم های کبدی, خروس بومی, فعالیت آنتی اکسیدانی, کرم خاکی