بیگم ناصری - دانشگاه بیرجند، دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، بیرجند، ایران
سمیه حمیدی - عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند، گروه علوم سیاسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، بیرجند، ایران
حسین فرزانه پور - دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، ایران.

با ورود تجدد به ایران بسیاری از روشنفکران پیشامشروطه به طرح ایده اصلاحات در جامعه ایران پرداختند. آن­ها عقیده داشتند که جامعه باید از طریق تحول فکری به مدرنیته برسد. با تبیین علل عقب­ماندگی ایران به دنبال چاره­ای برای حل این مشکل پرداختند که در این راستا به تفاوت میان اصول و مبانی حکومت در غرب و ایران پی­بردند. روشنفکران به­دلیل آشنایی با مولفه­های دولت­مدرن به طرح اندیشه حکومت­مندی مدرن روی­آوردند. از جمله روشنفکران پیشامشروطه میرزا آقاخان کرمانی است که با نگاه به وضعیت اروپا و مقایسه آن با وضعیت ایران در این دوره به کنکاش در باب علل عقب­ماندگی پرداخت. او با آگاهی­یافتن از مولفه­های حکومت­مندی­مدرن به انتقاد از وضعیت جامعه سنتی ایران پرداخت و سعی کرد تا با طرح ایده­ حکومت­مدرن، آن را راهکار خروج ایران از عقب­ماندگی نشان دهد. نوشتار حاضر بر مبنای روش توصیفی-تحلیلی و با اتکا به نظریه حکومت­مندی میشل فوکو، به بررسی نحوه ادراک میرزا آقاخان کرمانی از ماهیت حکومت مدرن بر اساس تحلیل هفت رساله­ وی پرداخته است. دستاورد این پژوهش نشان می­دهد که میرزا آقاخان کرمانی از مولفه­های حکومت مدرن همچون قانون، دموکراسی، دولت ملی، تفکیک قوا، قرارداد اجتماعی، نهادهای آموزشی، حقوق بشر در غرب آگاهی داشته، اما نحوه درک او از این مولفه­ها بر نوع نگرش او به علل عقب­ماندگی ایران و نحوه گذار از حکومت سنتی و استبدادی به سمت حکومت مشروطه و مدرن تاثیرگذار بوده است.

تجدد, ایران, حکومت­مندی, میرزا آقاخان کرمانی, قاجار