پرویز عبدی نژاد - پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، زنجان، ایران
سادات فیض نیا - گروه کشاورزی و منابع طبیعی، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، تهران، ایران
حمیدرضا پیروان - پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، زنجان، ایران

واحدهای مارنی در حدود ۴۴۳۸ کیلومترمربع از سطح استان زنجان معادل ۲۰ درصد را تشکیل می دهند. در این مقاله طبقه­بندی مارن­های استان زنجان براساس خصوصیات فیزیکوشیمیایی و تحلیل خوشه ای مورد بررسی قرار می­گیرد. برای این منظور با توجه به خصوصیات فیزیکوشیمیایی واحدهای مارنی، ۱۸ واحدهای کاری مشخص شده و در عملیات صحرایی اقدام به نمونه­برداری از مواد مارنی به تعداد ۱۲۰ نمونه از دو عمق ۱۰-۰ و ۳۰-۰ سانتیمتری گردید. داده­های حاصله با استفاده از برنامه آماری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. براساس نتایج تحقیق، واحدهای مارنی استان زنجان با توجه به خصوصیات فیزیکوشیمیایی آنها به دو گروه تبخیری یا غیر دریایی شامل واحدهای مارنی پلیوسن، قرمز بالایی، قرمز پائینی و مارن ائوسن و مارن غیر تبخیری یا دریایی شامل واحدهای مارنی قم و مارن کرتاسه می باشد. واحدهای مارنی در لایه­های سطحی جزء سازندهای عادی هستند و در لایه های عمقی وضعیت متفاوت است و بر مقدار شوری و قلیائیت برخی از این واحدها افزوده می شود. بررسی تفاوت ها و تغییرات خصوصیات فیزیکوشیمیایی واحدهای کاری مارنی به روش آزمون t نشان داد که واحدهای کاری مارنی در دو عمق فوق در اکثر متغیرهای دارای ضریب همبستگی بالا و اختلاف معنی­دار می باشند که می توانند براساس این خصوصیات طبقه بندی شوند. همچنین بررسی متغیرهای فیزیکوشیمیایی واحدهای مارنی به روش آزمون F و مقایسه میانگین ها، نشان داد که واحدهای مارنی قابل تفکیک و گروه بندی می باشند. براساس تجزیه و تحلیل خوشه ای ۶ متغیر فیزیکوشیمیایی در ارائه یک طبقه بندی از واحدهای مارنی استان زنجان موثر و مفید باشند.

استان زنجان, تحلیل خوشه ای, خصوصیات فیزیکوشیمیایی, طبقه بندی, واحدهای مارنی