صبا محمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زمین شناسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه
حسین پیرخراطی - دانشیار گروه زمین شناسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه

کیفیت آب زیرزمینی جهت اهداف آبیاری در سال­های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. تحقیق حاضر، با هدف دست یافتن به کیفیت آب زیرزمینی دشت آبرفتی ارومیه، در سامانه­های آبیاری می­باشد؛ جایی­که فعالیت­های کشاورزی به دلیل افزایش روند خشکسالی در دریاچه ارومیه به آب­های زیرزمینی وابسته است. در این مطالعه، از داده­های مربوط به ۵۹ حلقه چاه آب زیرزمینی منطقه مطالعاتی در فصل خشک سال ۱۳۹۷ استفاده شده است. داده­ها از نظر پارامترهای کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند؛ سپس جهت بررسی تغییرات مکانی آب زیرزمینی و تعیین محدوده مناسب برای استفاده در سامانه­های آبیاری، از تعدادی شاخص­های کیفیت آب (شاخص نفوذپذیری، نسبت جذب منیزیم، نسبت جذب سدیم، نسبت کیلی، درصد سدیم، سدیم کربنات باقی مانده و شاخص اشباع لانژلیر) با استفاده از روش زمین­آماری در نرم­افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، استفاده گردید. بر اساس نتایج به­دست آمده، مقادیر مرتبط با پارامترهای کیفی pH، هدایت الکتریکی، کلسیم، سدیم، کلراید، سولفات، پتاسیم و کل جامدات محلول در حد مجاز می­باشند؛ درحالی­که، ۵/۸ درصد و ۱۷ درصد از چاه­های آب زیرزمینی منطقه، به­ترتیب در بی­کربنات و منیزیم، دارای مقادیر بیش از حد مجاز بر اساس استاندارد سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO, ۱۹۹۴)، می­باشند. آب زیرزمینی منطقه مطالعاتی، از نظر مقادیر به­دست آمده برای شاخص­ نسبت جذب سدیم، کیفیت عالی و از نظر مقادیر محاسبه شده برای شاخص نفوذپذیری و درصد سدیم، کیفیت مناسب برای اهداف آبیاری را نشان می­دهند. مقادیر مرتبط با غلظت نسبت جذب منیزیم، در ۶/۱۸ درصد چاه­ها و مقادیر سدیم کربنات باقی مانده در تعداد سه نمونه از چاه­ها، پایین­تر از حد مجاز می­باشند؛ در حالی­که، چاه­های مطالعاتی منطقه، از نظر مقادیر محاسبه شده برای شاخص نسبت کیلی و اشباع لانژلیر، برای آبیاری نامناسب می­باشند. نقشه­های توزیع مکانی شاخص­های کیفیت آب زیرزمینی نشان می­دهد که قسمت مرکزی دشت آبرفتی ارومیه، بهترین زون جهت اهداف آبیاری می­باشد.

آب زیرزمینی, دشت آبرفتی ارومیه, سامانه های آبیاری, شاخص های کیفیت آب, توزیع مکانی