محمد رضایی مراداعلی - West Azerbaijan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Urmia, Iran
علیرضا عیوضی - West Azerbaijan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Urmia, Iran
سلیمان محمدی - West Azerbaijan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Urmia, Iran
فرخ غنی شایسته - West Azerbaijan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Urmia, Iran

به منظور بررسی اثر زمان مصرف کود نیتروژن بر عملکرد و کیفیت دانه ارقام گندم نان در شرایط تنش خشکی انتهای فصل، آزمایشی در سال­های زراعی۹۳- ۱۳۹۲ و ۹۴- ۱۳۹۳ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی میاندوآب در استان آذربایجان غربی به صورت کرت های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل آبیاری کامل (I۱)، قطع آبیاری از مرحله ظهور سنبله تا رسیدگی (I۲) و قطع آبیاری از مرحله گلدهی تا رسیدگی (I۳) در کرت­های اصلی، زمان مصرف کود نیتروژن شامل ۱۲۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص در چهار سطح: ۲۰ کیلوگرم در زمان کاشت+ ۱۰۰ کیلوگرم در مرحله پنجه زنی (N۱)، ۲۰ کیلوگرم در زمان کاشت+ ۱۰۰ کیلوگرم در مرحله شروع طویل شدن ساقه (N۲)، ۲۰ کیلوگرم در زمان کاشت+ ۵۰ کیلوگرم در مرحله پنجه­زنی+۵۰ کیلوگرم در مرحله شروع طویل شدن ساقه (N۳)،۲۰ کیلوگرم در زمان کاشت+ ۵۰ کیلوگرم در مرحله پنجه­زنی+ ۵۰ کیلوگرم در مرحله ظهور سنبله (N۴) و پنج رقم گندم نان زرین (G۱)، پیشگام (G۲)، اروم (G۳)، زارع (G۴) و میهن (G۵) بودند که به صورت فاکتوریل درکرت های فرعی قرار داده شدند. نتایج نشان داد که تیمار قطع آبیاری از مرحله ظهور سنبله تا رسیدگی نسبت به آبیاری کامل، باعث افزایش معنی­دار محتوای نیتروژن، فسفر و روی دانه (به­ترتیب ۲۳، ۳۷ و ۱۸ درصد) و کاهش معنی­دار محتوای پتاسیم و منیزیم دانه (به ترتیب ۱۱ و ۴۵ درصد) شد. بیش­ترین میزان نیتروژن، فسفر، آهن، روی و منیزیم دانه در تیمار کمبود آب (I۲) در تیمار کودی ۲۰ کیلوگرم در زمان کاشت+ ۵۰ کیلوگرم در مرحله پنجه­زنی+۵۰ کیلوگرم در مرحله شروع طویل شدن ساقه در ارقام میهن و پیشگام مشاهده شد. در تیمار آبیاری کامل، تقسیط نیتروژن تا مرحله ظهور سنبله باعث افزایش محتوای نیتروژن، فسفر و منیزیم دانه شد. بیشترین عملکرد دانه (۷۰۲۶ کیلوگرم در هکتار) در تیمار کودی ۲۰ کیلوگرم در زمان کاشت + ۵۰ کیلوگرم در مرحله پنجه­زنی+۵۰ کیلوگرم در مرحله شروع طویل شدن ساقه، بدست آمد. نتایج این آزمایش نشان داد که با زمان بندی مناسب مصرف کود نیتروژن در شرایط کمبود آب و کاشت ارقامی مانند پیشگام و میهن می­توان عملکرد و کیفیت دانه گندم تولیدی را در مناطق سرد با شرایط آب و هوایی مشابه محل اجرای این تحقیق افزایش داد. به منظور بررسی اثر زمان مصرف کود نیتروژن بر عملکرد و کیفیت دانه ارقام گندم نان در شرایط تنش خشکی انتهای فصل، آزمایشی در سال­های زراعی۹۳- ۱۳۹۲ و ۹۴- ۱۳۹۳ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی میاندوآب در استان آذربایجان غربی به صورت کرت های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل آبیاری کامل (I۱)، قطع آبیاری از مرحله ظهور سنبله تا رسیدگی (I۲) و قطع آبیاری از مرحله گلدهی تا رسیدگی (I۳) در کرت­های اصلی، زمان مصرف کود نیتروژن شامل ۱۲۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص در چهار سطح: ۲۰ کیلوگرم در زمان کاشت+ ۱۰۰ کیلوگرم در مرحله پنجه زنی (N۱)، ۲۰ کیلوگرم در زمان کاشت+ ۱۰۰ کیلوگرم در مرحله شروع طویل شدن ساقه (N۲)، ۲۰ کیلوگرم در زمان کاشت+ ۵۰ کیلوگرم در مرحله پنجه­زنی+۵۰ کیلوگرم در مرحله شروع طویل شدن ساقه (N۳)،۲۰ کیلوگرم در زمان کاشت+ ۵۰ کیلوگرم در مرحله پنجه­زنی+ ۵۰ کیلوگرم در مرحله ظهور سنبله (N۴) و پنج رقم گندم نان زرین (G۱)، پیشگام (G۲)، اروم (G۳)، زارع (G۴) و میهن (G۵) بودند که به صورت فاکتوریل درکرت های فرعی قرار داده شدند. نتایج نشان داد که تیمار قطع آبیاری از مرحله ظهور سنبله تا رسیدگی نسبت به آبیاری کامل، باعث افزایش معنی­دار محتوای نیتروژن، فسفر و روی دانه (به­ترتیب ۲۳، ۳۷ و ۱۸ درصد) و کاهش معنی­دار محتوای پتاسیم و منیزیم دانه (به ترتیب ۱۱ و ۴۵ درصد) شد. بیش­ترین میزان نیتروژن، فسفر، آهن، روی و منیزیم دانه در تیمار کمبود آب (I۲) در تیمار کودی ۲۰ کیلوگرم در زمان کاشت+ ۵۰ کیلوگرم در مرحله پنجه­زنی+۵۰ کیلوگرم در مرحله شروع طویل شدن ساقه در ارقام میهن و پیشگام مشاهده شد. در تیمار آبیاری کامل، تقسیط نیتروژن تا مرحله ظهور سنبله باعث افزایش محتوای نیتروژن، فسفر و منیزیم دانه شد. بیشترین عملکرد دانه (۷۰۲۶ کیلوگرم در هکتار) در تیمار کودی ۲۰ کیلوگرم در زمان کاشت + ۵۰ کیلوگرم در مرحله پنجه­زنی+۵۰ کیلوگرم در مرحله شروع طویل شدن ساقه، بدست آمد. نتایج این آزمایش نشان داد که با زمان بندی مناسب مصرف کود نیتروژن در شرایط کمبود آب و کاشت ارقامی مانند پیشگام و میهن می­توان عملکرد و کیفیت دانه گندم تولیدی را در مناطق سرد با شرایط آب و هوایی مشابه محل اجرای این تحقیق افزایش داد.  

Irrigation withholding, Nitrogen split application, Stem elongation, Tillering and Wheat, گندم, پنجه زنی, تقسیط نیتروژن, طویل شدن ساقه و قطع آبیاری