محمدجواد رحیم دل - دانشجوی کارشناسی ارشد استخراج معدن، دانشگاه صنعتی شاهرود
راحب باقرپور - عضو هئیت علمی دانشکده معدن، دانشگاه صنعتی اصفهان
سعید مهدوی - عضو هئیت علمی دانشکده معدن، دانشگاه صنعتی اصفهان

شکست شدید و ناگهانی سنگ در نتیجه تمرکز تنش بالا در محیطهای زیرزمینی عمیق را انفجارسنگ میگویند. این پدیده با آزاد شدن آنی انرژی کرنشی ذخیره شده در سنگ همراه بوده و موجب خسارات زیادی به تجهیزات و نیروی کار خواهد شد. با توجه به اهمیت حفظ نیروی کارو تجهیزات، طی سالهای اخیر، مطالعه احتمال و شدت وقوع این پدیده ضروری است. تونل انتقال آب بهشتآباد با طول حدود 65 کیلومتر بهمنظور انتقال آب از سرشاخههای کارون به فلات مرکزی ایران تحت بررسی است. این تونل از دو پهنه مهم زمینساختی ایران عبور میکند. بخش ورودی تونل در پهنه زمینساختی زاگرس چین خورده-رانده شده و خروجی در پهنه زمینساختی سنندج-سیرجان قرار دارد که در واقع بخشعمده تونل از این پهنه زمینساختی عبور میکند. واحدهای سنگ-چینهای شناخته شده در پهنه سنندج-سیرجان دارای تنوع سنگشناسی بیشتری نسبت به پهنه زاگرس چین خورده-رانده شده است. بر اساس نتایج حاصل از بررسی های صحرایی و گمانه های اکتشافی حفر شده، واحدهای سنگی این مناطق شامل سنگ آهک، ماسهسنگ، گلسنگ و کنگلومرا، سنگآهک مارنی، سنگآهک کربناته و آندزیت بوده که توسط گسل-های همزمان با چینخوردگی یا گسلهای فعال شده قدیمی به وی ژه در پهنه زمینساختی سنندج-سیرجان و در کنارههای زمیندرز زاگرس بریده شده است. بطورکلی در عبور تونل از این مسیر باید مخاطرات ناشی از گسلهای فراوان را بطورجدی مدنظر قرار داد. با توجه به این که ضخامتروباره در بعضی نقاط به حدود 1200 متر هم میرسد، بنابراین پتانسیل وقوع انفجارسنگ در این نقاط وجود خواهد داشت. به منظور ارزیابی احتمال وقوع انفجار سنگ روشهای مختلفی نظیر معیار انرژی الاستیک خطی، معیار تنشها و ... ارائه شده است. در این مقاله پس از پهنهبندیمسیر تونل، به بررسی پتانسیل وقوع انفجارسنگ در تونل انتقال آب بهشت آباد با استفاده از روشهای تجربی گوناگون پرداخته شده است. با بررسی نتایج مشخص شد که اکثر پهنههای تونل در طبقه متوسط تا شدید انفجارسنگ قرار دارند و استفاده از روشهای آزادسازی تنش در کاهش مخاطرات این پدیده ضرورت دارد.

انفجارسنگ، انرژی کرنشی، تونل بهشتآباد، فلات مرکزی ایران