امیر عباس تقی پور - دانشجوی دکتری تخصصی، گروه علوم ارتباطات، واحد امارات، دانشگاه آزاد اسلامی، دبی، امارات متحده عربی
محمودرضا محمدطاهری - استادیار، گروه علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
محمد سلطانی فر - دانشیار، عضو و مدیر گروه علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

هدف اصلی انجام این پژوهش، بررسی رابطه سواد رسانه­ای با میزان پذیرش شایعات در بین مخاطبان شبکه های اجتماعی است. پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش متشکل از کلیه اعضای فعال شبکه­های اجتماعی اینستاگرام و تلگرام است. برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری سهمیه­ای استفاده شد که ۳۶۰ نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع­آوری داده­ها از روش میدانی و کتابخانه­ای استفاده شد و ابزار مورداستفاده پرسشنامه بوده است. پرسشنامه سواد رسانه­ای قربانی، نیوشا و شاطریان (۱۳۹۵) که سه مولفه تنوع و مهارت استفاده، جمع­آوری و تولید اطلاعات و نگاه انتقادی را مورد سنجش قرار می دهد و پرسشنامه پذیرش شایعات کیم و باک (۲۰۱۰) با ۵ عامل انتقال شایعه، قوه استدلال، هیجانات منفی، اعتبار منبع، شکل گیری باور انتخاب شدند. برای تعیین روایی ابزار پژوهش از روایی محتوا و برای تعیین پایایی ابزار از آلفای کرونباخ استفاده شد. به منظور تجزیه وتحلیل داده های گردآوری شده از شاخص های آمار توصیفی (فراوانی، میانگین، واریانس و انحراف معیار) و آزمون های آماری استنباطی (آزمون کلموگروف اسمیرنوف، t تک نمونه­ای، همبستگی پیرسون، رگرسیون، تحلیل واریانس یک راهه) استفاده به عمل آمد. نتایج به دست آمده از تجزیه وتحلیل داده ها نشان داد: میزان سواد رسانه­ای کاربران شبکه­های مجازی در حد متوسط است؛ میزان پذیرش شایعات بالاتر از حد متوسط است؛ بین سواد رسانه ای و مولفه­های آن با پذیرش شایعات در بین کاربران رابطه معنی دار و معکوس وجود دارد و ضریب تعیین به دست آمده نشان می دهد که حدود ۳۵ درصد از تغییرات پذیرش شایعات در بین کاربران ناشی از کمبود سواد رسانه­ای آنهاست. از بین مولفه­های سواد رسانه­ای هر سه مولفه تنوع و مهارت استفاده، جمع آوری و تولید اطلاعات و نگاه انتقادی قدرت پیش­بینی کنندگی پذیرش شایعات را دارند.

رسانه, سواد رسانه ای, شایعه, پذیرش شایعات, شبکه های اجتماعی