مریم رسول زاده اقدم - دانش آموخته ی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه. ارومیه، ایران.
رضا درویش زاده - استاد گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی ، دانشگاه ارومیه
ابراهیم سپهر - استاnد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه. ارومیه.
هادی علی پور - استادیار گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه. ارومیه.

آفتابگردان (Helianthus annuus L.) یکی از محصولات با ارزش کشاورزی است که عمدتا به خاطر روغن خوراکی آن کشت می شود. فسفر از عناصر پرمصرف غذایی در گیاهان است که نقش­های متعدد ساختاری در سلول دارد و برای عملکرد کاتالیتیک آنزیم های دخیل در متابولیسم ضروری است. در راستای تولید ارقام فسفر-کارا، در آزمایشی، ۱۰۰ لاین خالص آفتابگردان روغنی از نقاط مختلف جهان در دو شرایط بهینه و کمبود فسفر و بر اساس صفات مختلف زراعی در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با سه تکرار در شرایط گلدانی در سال زراعی ۹۷-۱۳۹۶ ارزیابی شدند. بر اساس نتایج آماره­های توصیفی، در شرایط کمبود فسفر در مقایسه با شرایط بهینه، میانگین اکثر صفات مورد مطالعه کاهش یافت و بیشترین آسیب ناشی از کمبود فسفر، به ترتیب در صفات درصد فسفر بوته، عملکرد دانه در بوته، وزن طبق و وزن خشک بوته مشاهده شد. در تجزیه ساختار جمعیت بر اساس ۱۲۸ نشانگر IRAP و ۱۲۰ نشانگر REMAP، دو زیر جمعیت (دوK=) در پانل ارتباطی شناسایی شد و عدم تعادل پیوستگی برای نشانگرهای رتروترنسپوزونی، ۰۴/۳ درصد بود. در تجزیه ارتباطی صفات بر اساس نشانگرهای رتروترنسپوزونی و با استفاده از مدل خطی مخلوط، به ترتیب ۱۷ و ۱۹ نشانگر رتروترنسپوزونی پیوسته با صفات در شرایط بهینه و کمبود فسفر شناسایی شد و نشانگر cfcr۸-۱ بین صفات در شرایط بهینه و کمبود فسفر مشترک بود. نتایج به دست آمده از این مطالعه، اطلاعات ارزشمندی در زمینه مبنای ژنتیکی صفات مورد مطالعه ارائه می­دهد که می توان از این اطلاعات در برنامه های اصلاحی و تولید ارقام با میزان عملکرد بالا در آفتابگردان استفاده نمود. 

آفتابگردان, تنوع ژنتیکی, عدم تعادل پیوستگی, فسفر, نشانگرهای مولکولی