محمدرضا پاشایی - استادیار گروه زبان و ادبیات دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
هدایت الله تقی زاده - استادیار گروه زبان و ادبیات، دانشگاه فرهنگیان تهران, ایران
هادی دهقانی یزدلی - استادیار گروه زبان و ادبیات دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

ذهن و زبان انسان و کارکردهای مختلف آن از جمله موضوعات قابل بررسی در قرآن کریم است؛ نظریه طرح واره تصویری یکی از مهم ترین ساخت های مفهومی در معنی شناسی شناختی است که رابطه تنگاتنگی با این موضوع دارد. در قرآن بسیاری از مفاهیم انتزاعی در قالب مجموعه ای از مفاهیم عینی بیان می­گردد. چنین کارکردی در ساختار استعاری آیات، امکان درک پدیده های انتزاعی آموزه های قرآنی را از طریق انطباق استعاری پدیده های فیزیکی که ماهیتی ملموس دارند، فراهم می سازد. به عقیده جانسون، تجربیات ما از جهان خارج، ساخت هایی در ذهن ما پدید می آورند که ما آن ها را برای فهم موضوعات دیگر به گزاره­های زبانی خود انتقال می دهیم. درواقع، طرح تصویری، نوعی ساخت مفهومی است که انسان بر اساس تجربیات فیزیکی خود در جهان خارج، آن ها را برای فهم عمیق­تر جهان مهیا می­سازد. این تجربیات عینی، امکان درک دیگر مفاهیم در حوزه های انتزاعی تر را به انسان می دهد. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش تحلیلی- توصیفی به طرح واره های موجود در سوره یوسف (ع) بپردازد تا به این پرسش ها پاسخ دهد که در سوره یوسف کدام یک از طرح واره های تصویری موجود است؟ و برای درک دقیق تر معانی و مفاهیم، کدام یک از طرح واره های تصویری کاربرد بیشتری داشته اند؟ نگارندگان درصدد آن هستند که با استفاده از طرح واره تصویری به عنوان مهم ترین مفهوم زبان شناسی شناختی به رمزگشایی معنایی سوره یوسف بپردازند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که طرح واره های سوره یوسف در سه محور حجمی، حرکتی و قدرتی آشکارگی می­یابند و در آن میان طرح واره قدرتی بسامد بیشتری نسبت به دیگر طرح­واره­ها دارد.  

قرآن, سوره یوسف (ع), طرح واره تصویری, استعاره