شکراله اصغری - استادیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل
اسماء ضیاالدینی - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل
فریبرز عباسی - دانشیار موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، کرج

مسیرهای جریان ترجیحی باعث اتلاف مقادیر قابل توجهی از عناصر غذایی از ناحیه ریشه می­گردند. اهداف تحقیق حاضر ارزیابی تاثیر لجن پتروشیمی بر جریان ترجیحی و پارامترهای انتقال بروماید در مدل­های انتقال – انتشار (CDE) و روان ساکن (MIM) در یک خاک لوم آهکی بود. خاک مورد مطالعه از مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی و لجن از مجتمع پتروشیمی تبریز تهیه گردید. مقادیر مصرفی لجن شامل صفر (شاهد)، ۲۵، ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰ تن در هکتار بودند. مقادیر لجن پس از هوا خشک کردن با خاک هوا خشک مخلوط و در لوله­های پولیکا (ارتفاع ۲۵ و قطر ۱۵ سانتی­متر) پر گردیدند سپس در گلخانه با دمای ˚C۴ ± ۲۲ و در رطوبت ۷۰ تا ۸۰ درصد ظرفیت مزرعه به مدت ۶ ماه نگهداری شدند. آزمایش به صورت طرح بلوک­های کامل تصادفی در ۳ تکرار اجرا گردید. هدایت هیدرولیکی اشباع (Ks) و منحنی­های رخنه (BTC) بروماید در ستون­های خاک در انتهای ماه ششم اندازه­گیری شدند. ضریب انتشارپذیری (λ) در مدل­هایCDE وMIM ، رطوبت ساکن (imθ) و ضریب تبادل بروماید (α) در مدل MIM از طریق برازش داده­های BTC (زمان و غلظت نسبی بروماید) به مدل­های مذکور با استفاده از نرم افزار HYDRUS-۱D برآورد گردیدند. کلیه مقادیر لجن در مقایسه با شاهد به طور معنی­دار  Ksرا به میزان ۵۵ تا ۶۷ درصد کاهش و زمان رخنه بروماید را به میزان ۳/۶۰ تا ۲/۸۳ درصد افزایش دادند. ضریب انتشارپذیری (λ) در هر دو مدل­CDE و MIM فقط در تیمار ۵۰ تن لجن در هر هکتار به طور معنی­دار نسبت به شاهد افزایش یافت. مقادیر لجن نتوانستند اثر معنی­داری بر پارامترهای imθ و α داشته باشند. در مجموع، لجن پتروشیمی باعث کنترل جریان ترجیحی بروماید در یک خاک منتخب از منطقه نیمه خشک گردید.

انتقال املاح, مدل CDE, مدلMIM, لجن پتروشیمی, خاک منطقه نیمه خشک