هانیه جعفری - سیستمهای اطلاعات مکانی (GIS)، دانشکدهی مهندسی نقشهبرداری، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی
علی اصغر آل شیخ - گروه سیستمهای اطلاعات مکانی (GIS)، دانشکدهی مهندسی نقشهبرداری، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی

با گسترش فرایند شهری شدن، وضعیت سطح زمین و آب و هوا دچار تغییر شده است. از نتایج این تغییر، وقوع آبگرفتگیهای مکرر در مناطق شهری است. مدلسازی آبگرفتگی ابزاری مناسب برای تصمیمگیریهای سریع و تسهیل مدیریت این نوع بحران است. این مقاله به شبیهسازی آبگرفتگی ناشی از بارندگی میپردازد. روش پیشنهادی از دادههای ورودی، که عموما در دسترس است، بهره جسته است تا به سرعت به تخمین وضعیت آبگرفتگی برسد. روش پیشنهادی از مدلهای هیدرولوژیکی اقتباسشده و بر مبنای نظامهای اطلاعات مکانی است. تاثیر زیرساختهای سطحی و زیرسطحی جمعآوری سیلاب در محاسبات آبگرفتگی لحاظ شد. فرورفتگیهای سطح زمین بهمنزلهی مناطق اصلی دارای پتانسیل آبگرفتگی در نظر گرفته شدند. مقدار رواناب سطحی که از حوزه ی بالادست هر فرورفتگی به آن وارد میشود، میزان آبگرفتگی را تعیین میکند. بیشینهی مقدار ذخیرهی آب، جهت و ترتیب حرکت جریان بین فرورفتگیها همگی در شبیهسازی آبگرفتگی لحاظ شدند. منطقهی مورد مطالعه بخشی از منطقهی ۲۲ شهر تهران انتخاب گردید. نتایج نشان داد که روش به کار گرفته شده میتواند موقعیت آبگرفتگیها در مناطق شهری را بیابد و حجم و عمق آنها را با در نظرگیری تاثیر زیرساختهای جمعآوری سیلاب محاسبه کند. در مقایسه با مدل USISM مجموع حجم و عمق شبیهسازیشده به ترتیب ۹/۱۳ و ۷/۱۲ درصد کاهش داشت که علت آن میتواند در نظر نگرفتن تاثیرات نوع کاربری و زیرساختهای جمعآوری سیلاب در مدل USISM باشد. روش پیشنهادی میتواند برای ایجاد شبکههای پیشبینی بحران آبگرفتگی بهمنزلهی راهکاری غیرسازهای برای کاهش پیامدهای بحران به کار گرفته شود. 

آبگرفتگی, رواناب, مدیریت بحران, شبیهسازی, رگبار