مهربانو کاظمی الموتی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، کارشناس پژوهشگاه پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی (ABRII)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
زهرا قربانزاده - دانشجوی دکتری، همکار طرح، پژوهشگاه پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی (ABRII)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
لیلا پورهنگ - دانش آموخته کارشناسی ارشد، کارشناس پژوهشگاه پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی (ABRII)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
سید محمد موسوی پاکزاد - دانش آموخته کارشناسی، کارشناس پژوهشگاه پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی (ABRII)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
الهه معتمد - دانش آموخته کارشناسی ارشد، کارشناس پژوهشگاه پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی (ABRII)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
مونا ماپار - پژوهشگر پسادکتری، پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی (ABRII)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
علی اکبر عبادی - استادیار، موسسه تحقیقات برنج کشور (RRII)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران
رضا غفاری - پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی کرج
قاسم حسینی سالکده - پژوهشکده بیوتکنولوژی کرج
بهزاد قره یاضی - پژوهشکده بیوتکنولوژی
مطهره محسن پور - پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی (ABRII)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

هدف: اصلاح ساختار ریشه با جذب کارآمد آب و استفاده موثر از مواد مغذی مرتبط است و استقرار بهتر گیاه در خاک را فراهم می کند. مهندسی ژنتیک برای بهبود ساختار ریشه می تواند منجر به حفظ عملکرد بالاتر در شرایط خشکی شود. این پژوهش با هدف اصلاح ساختار ریشه برنج به منظور تحمل به خشکی و بهبود کارایی جذب عناصر غذایی انجام گرفت. برای این منظور انتقال همزمان ژن های Deeper Rooting۱ یا DRO۱ که در تنظیم زاویه رشد ریشه ها برای انطباق با شرایط خشکی نقش دارد و Phosphorus-Starvation Tolerance۱ یا PSTOL۱ که در افزایش جذب فسفر و بهبود ساختار ریشه موثر است، به گیاه برنج طراحی و اجرا شد. مواد و روش ها: ژن های DRO۱ و PSTOL۱ برگرفته از ارقام وحشی برنج طی مراحلی به ترتیب تحت پیشبرنده مختص ریشه و پیشبرنده دائمی همسانه سازی و در ناحیه T-DNA حامل دوگانه اگروباکتریومی قرار داده شدند. سازه حاصل موسوم به pUhrDroPstol به اگروباکتریوم سویه EHA۱۰۵ منتقل و برای انتقال ژن به برنج رقم هاشمی مورد استفاده قرار گرفت. پس از انجام مراحل انتقال ژن، گیاهان باززاشده حاصل در محیط انتخابی حاوی ۵۰ میلی گرم بر لیتر هیگرومایسین در مراحل مختلف کالوس زایی، باززایی و ریشه زایی زنده مانده و رشد کرده و به محلول یوشیدا و سپس به گلدان منتقل شدند. گیاهان تراریخته احتمالی توسط واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR) مختص سازه و مختص ژن مورد تایید قرار گرفتند و رخدادهای مستقل مشخص شدند. نتایج: در این پژوهش ۱۲ رخداد احتمالی برنج تراریخته حاصل شد که ۱۰ رخداد در آنالیز PCR حضور هر دو ژن OsDRO۱ و OsPSTOL۱ را نشان دادند. مقایسه فنوتیپ ریشه با گیاه شاهد تفاوت ظاهری در ساختار ریشه نشان داد. گیاهان تراریخته حاصل در گلخانه تراریخته پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی بذرگیری شدند و خلوص آنها با آنالیز مولکولی در نسل های T۱ و T۲ مشخص شد.  نتیجه گیری: در این تحقیق دو ژن کاندید موثر در تغییر ساختار ریشه و تحمل به خشکی با استفاده از مهندسی ژنتیک به برنج رقم هاشمی منتقل شد. تاکنون انتقال همزمان این دو ژن کاندید گزارش نشده است. گیاهان تراریخته حاصل سیستم ریشه ای بهتری را نسبت به گیاه شاهد نشان می دهند. سازه چند ژنی حاصل را می توان با هدف تغییر ساختار ریشه و تحمل به خشکی و بهبود کارایی جذب فسفر برای انتقال ژن به سایر گیاهان نیز مورد استفاده قرار داد. امید است تولید برنج تراریخته با بهبود کارایی استفاده از عناصر غذایی و با تغییر ساختار ریشه بتواند تحمل به خشکی و عملکرد را در این محصول مهم زراعی افزایش و سبب کاهش مصرف آب در کشت برنج شود.

انتقال ژن با سازه چند ژنی, برنج تراریخته, ژن Deeper Rooting۱, ژن Phosphorus-Starvation Tolerance۱