حسین حاتم زاده - ژنتیک بیومتری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی، بجنورد، ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم شیروان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (AREEO)، ایران.
صابر گلکاری - بخش زیست شناسی سامانه ها، پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (AREEO)، کرج، ایران
ایرج برنوسی - گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.
رضا محمدی - بخش تحقیقات غلات، معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (AREEO)، کرمانشاه، ایران
سوک وایندر سینگ - محقق گندم، برنامه منابع ژنتیکی، مرکز تحقیقات بین المللی گندم و ذرت (CIMMYT)

در دهه­های اخیر، تغییرات آب و هوایی پیش­بینی خشکسالی­ها را در هلال مدیترانه پیچیده کرده است. بنابراین، به منابع ژنتیکی بیشتری، جهت شناسایی لاین­هایی با ژن­های متحمل و سازگار به شرایط خشک، نیاز است. بدین منظور ۲۴۹ نژاد بومی گندم نان ایرانی از سراسر ایران گردآوری و در شرایط آبیاری تکمیلی و دیم در سال زراعی ۹۶-۱۳۹۵ مطالعه شدند. داده­های مربوط به صفات فنولوژیک، مورفولوژیک و فیزیولوژیک یادداشت برداری گردیدند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نامتعادل و تجزیه چند متغیره به ترتیب در شرایط آبیاری تکمیلی و دیم، وجود اختلافات معنی­داری را بین ژنوتیپ­ها با خاستگاه­های جغرافیایی مختلف از نظر ویلک لمبدا (۶۹/۰، ۳۹/۰)، اثر پیلای (۳۳/۰، ۸۱/۰)، اثر لاولی هتلینگ (۴۱/۰، ۱/۱)، بزرگ ترین ریشه روی (۳۲/۰، ۵۷/۰) برای همه صفات در سطح احتمال یک درصد نشان دادند. این حاکی از وجود تنوع بالا در جمعیت حاضر بود. هم­چنین GT بای پلات­ها آشکار کردند، نژادهای گندم جنوب هم زودرس و هم دارای پتانسیل عملکرد دانه بالا با سازگاری بیشتر به شرایط غیرقابل پیش­بینی در محیط­های نیمه خشک و محیط­هایی با خشکی شدید بودند. یافته­های ما نشان داد که تنوع کشف شده نقش مهمی را در توسعه ارقام جدید بازی می­کند و می­توان در برنامه های اصلاحی با هدف سازگاری به شرایط خشک به کار برده شوند. بنابراین، ضروری است تا دامنه وسیعی از استراتژی­های اصلاحی را به خدمت بگیریم تا بتوانیم از تنوع حاضر در گندم نان سود ببریم، که منجر به توسعه و گسترش پایه ژنتیکی ارقام حاضر، و اصلاح ارقام جدید گندم با سازگاری بیشتر به شرایط دیم، خواهد شد.

به نژادی, تجزیه بای پلات, ذخایر ژنتیکی