محمد مهوش - استادیار گروه معماری، دانشکده هنر، دانشگاه بجنورد
رضا مرادپور - استادیار گروه معماری، دانشکده هنر، دانشگاه بجنورد

مذهب، اساسی ترین نقش را در حیات فردی و اجتماعی انسان در تمام دورانها داشته است و بناهای مذهبی، همواره از با ارزش ترین آثار معماری هر تمدن و فرهنگ به شمار می رفته اند. معماری معاصر ایران، با انقطاع از ریشه های فرهنگی و معنوی، بومی و اقلیمی و بدون توجه به اصول حاکم بر معماری ایرانی، علاوه بر نازل ساختن کیفیت زندگی، سیمای شهرها را نیز آشفته کرده است. در این مقاله، پس از معرفی اصول ایرانی- اسلامی جاری در معماری مساجد سنتی، کیفیت استفاده از آنها در معماری بناهای مذهبی معاصر بجنورد مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر، ماهیت انتقادی و از نوع کیفی است، اما برای تدقیق ارزیابی، از امتیازهای کمی استفاده شده است. گردآوری اطلاعات، به کمک ابزارهای کتابخانه ای و میدانی انجام گرفت. نمونه مورد پژوهش، شامل ۱۲ مسجد از مساجد شهر بجنورد بوده است. هر مسجد به کمک معیارهای تدوین ) اندکی از حد متوسط (۳۵) پایین تر است که نشان دهنده ضعف نسبی معماری شده، مورد ارزیابی قرار گرفت. میانگین نمرات کل مساجد (۳۴٫۰ مساجد معاصر بجنورد از حیث مطابقت با معیارهای معماری مسجد و رعایت آنهاست. همچنین میانگین نمرات کل معیارها نشان دهنده رعایت ضعیف معیارها در طراحی مساجد بررسی شده است. مهم ترین ضعف ها و معضلات مبتلابه معماری مساجد معاصر بجنورد عبارت بوده اند از: فقدان خوانایی و شاخص بودن مساجد، عدم تمایز نما و فقدان جذابیت بصری نسبت به بناهای مجاور، تعریف نامناسب ورودی و سلسله مراتب ورود، عدم توجه به محور قبله در طراحی، عدم توجه به حیاط، و مناره و گنبدهای نامتناسب و پیش ساخته.

اصول معماری ایرانی اسلامی، معماری مسجد، مساجد معاصر، ارزیابی مساجد.