فهمیده قربانی - دانشجوی دکتری اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
داود بهبودی - استاد گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
مهدی ضرغامی - استاد قطب هیدروانفورماتیک دانشکده مهندسی عمران و پژوهشکده محیط زیست دانشگاه تبریز، تبریز، ایران، هیات علمی مدعو پژوهشکده سیاست گذاری دانشگاه صنعتی شریف.

آثار شش دهه مداخلات گسترده دولت در حوزه مدیریت منابع آب، بر سازوکارهای نظام بهره برداری از منابع آب، بسیار نامناسب و در مواردی غیرقابل جبران ارزیابی می شود. ازاین رو در سال های اخیر انتقال مفهومی از تمرکز بر دولت به سوی مفهوم حکمرانی آب و استفاده از تمام ظرفیت های اجتماعی جهت پیشبرد امورعمومی مطرح شده است. مطالعه حاضر با استفاده از چارچوب تحلیل و توسعه نهادی (IAD) استروم به ارزیابی سیستم مدیریت منابع آب در پایاب سد سهند پرداخته است. اطلاعات مورد نیاز از طریق اسناد، مشاهده و مصاحبه با ۲۵ نفر از افراد مرتبط گردآوری شده است. اطلاعات بدست آمده با روش تحلیل محتوا تجزیه و تحلیل شده و نتایج در قالب الگوی مذکور تفسیر گردیده است. یافته ها نشان می دهد به دلیل معیشتی بودن کشاورزی در منطقه و وابستگی شدید به منابع آب، پدیده سواری مجانی دارای جذابیت بالایی است؛ همچنین نظارت ناکارآمد، نبود مکانیسم مجازات متناسب و بازدارنده، سبب تحمیل خسارت از ناحیه افرادی که همکاری نمی کنند به افرادی که همکاری می کنند شده و در نهایت منجر به افزایش انگیزه برای ارتکاب تخلف می شود. جذابیت سواری مجانی و افزایش انگیزه ارتکاب تخلف، عملکرد سیستم منابع آب این شبکه را در جهت دستیابی به کنش جمعی، تضعیف کرده است. بر همین اساس، توانمندسازی جامعه محلی و تعاونی های آب بران از حیث قدرت قانونی و مشروعیت بخشیدن به فعالیت آن ها، مشارکت جامعه محلی در تصمیم گیری ها به منظور افزایش قابلیت اجرایی سیاست ها و افزایش حس مسئولیت پذیری در آنها، اصلاح قوانین در حوزه های نظارت و مجازات بازدارنده متخلفین را می توان به عنوان توصیه های سیاستی مطالعه حاضر مطرح کرد.

چارچوب تحلیل و توسعه نهادی, حکم رانی منابع آب, شبکه آبیاری و زهکشی, ظرفیت های اجتماعی