رحمان عشریه - استادیار، دانشکده علوم قرآنی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران.
سید محمد حسینی پور - دانشجوی دکتری الهیات، گرایش تفسیر تطبیقی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران

در تفاسیر روایی و جوامع حدیثی امامیه، احادیثی یافت میشوند که معنای باطنی واژه «نور» را در بیشتر آیات حاوی آن، شخص امیرمومنان یا امامان معصوم علیهم السلام دانسته اند. این تاویل، راهی برای بداندیشان هموار نموده است تا شیعیان را به «روی گردانی از ظاهر» و «بطن گرایی» متهم کنند. پژوهش حاضر، ضمن معناشناسی واژه «نور» و تبیین میدان معنایی آن، آیات حاوی این واژه و روایات ذیل آنها را برشمرده و به تاویل شناسی آن پرداخته و در ادامه، دلالت واژه «نور» بر معنای امام را از رهگذر دلالت های منطقی الفاظ نیز اثبات کرده است. نتیجه این که ضمن معتبر شمردن معنای ظاهری «روشنایی» برای واژه «نور» در تفسیر، تاویل این کلمه به مصادیقی چون کتاب و امام را به جهت وجود شاخصه هدایتگری در آنها دانسته است که با شواهدی مانند عقل، سیاق و سایر اخبار معتبر فریقین، تقویت میشود. بنابراین نه تنها اتهام عدول از ظواهر و توجه محض به بواطن مردود است، بلکه تاویل نور به امام، علاوه بر روایات، با مبانی علم معناشناسی، سیاق و مبحث منطقی دلالت الفاظ نیز تقویت می شود.

تاویل, روابط جانشینی, روابط هم نشینی, میدان معنایی, ولایت معصومان؟عهم؟, نور