احمد حیدری - بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران
علی قدمی فیروزآبادی - بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران

خاک ورزی مرسوم به طور گسترده در مناطق چغندرکاری استفاده می شود. به هرحال خاک ورزی مرسوم کارگر و ماشین های بیشتری استفاده کرده و اثر منفی روی خاک و محیط زیست دارد. بدین منظور تحقیقی برای بررسی اثر روش های خاک ورزی و کم آبیاری بر عملکرد کمی و کیفی و بهره وری آب چغندرقند در سامانه آبیاری قطره ای در خاکی با بافت متوسط در ایستگاه تحقیقاتی اکباتان استان همدان در سال زراعی ۹۸-۱۳۹۷ به اجرا درآمد. این تحقیق به صورت طرح کرت های نواری در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عامل افقی، روش های خاک ورزی شامل: T۱- گاوآهن برگرداندار در پاییز+ سیکلوتیلر در بهار (شاهد)، T۲- زیرشکن و گاوآهن برگرداندار در پاییز + سیکلوتیلر در بهار، T۳- خاک ورز مرکب (گاوآهن قلمی + غلطک) در پاییز + سیکلوتیلر در بهار، T۴- خاک ورز مرکب (گاوآهن چیزل با تیغه های پنجه غازی + غلطک) در پاییز+ سیکلوتیلر در بهار و عامل عمودی، تیمار آبی در چهار سطح شامل: I۱۰۰- تامین ۱۰۰ درصد، I۹۰- تامین ۹۰ درصد، I۸۰- تامین ۸۰ درصد و I۷۰- تامین۷۰ درصد نیاز آبی بود. پارامترهای مقاومت به نفوذ در خاک (شاخص مخروطی خاک)، میزان حجم آب مصرفی، عملکرد ریشه، شکر، شکر سفید و قند ملاس اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که اثر روش های مختلف خاک ورزی، تیمار آبی و اثرات متقابل آن ها در سطح احتمال ۱ درصد بر عملکرد ریشه، عملکرد شکر، عملکرد شکر سفید و بهره وری آب معنی دار شدند. از نظر آماری اختلاف معنی دار بین تیمار T۴ و روش مرسوم (T۱)  و تیمار T۲ از نظر عملکرد ریشه چغندرقند مشاهده نشد. تیمارهای  T۴(با میانگین عملکرد ۶۸۶/۵۰ تن در هکتار) و T۱ (با میانگین عملکرد ۵۰۷/۵۰ تن در هکتار) بیشترین عملکرد ریشه چغندرقند را به خود اختصاص دادند. همچنین روش خاک ورزی (T۴) نسبت به روش رایج خاک ورزی (T۱) به ترتیب باعث کاهش ۷/۱۴درصدی در مصرف سوخت و افزایش ظرفیت مزرعه ای به میزان۴/۵۲ درصد شد. در روش خاک ورزی T۴، تیمارهای آبی I۱۰۰، I۹۰ وI۸۰  به ترتیب با میانگین بهره وری آب ۱۱۳/۶، ۰۸۷/۶ و ۵۲۳/۵ کیلوگرم به ازای یک متر مکعب مصرف آب بیشترین اثر را بر افزایش بهره وری آب بر اساس شاخص عملکرد ریشه داشتند. در حالی که تفاوت معنی دار بین آن ها مشاهده نشد. نتیجه این که در روش خاک ورزی T۴ با تامین ۸۰% نیاز آبی چغندرقند بعد از استقرار گیاه (حدودا از اواسط فصل رشد) حدود ۱۲% (۱۲۰۷ متر مکعب) در مصرف آب بدون کاهش معنی دار در بهره وری آب بر اساس شاخص عملکرد ریشه صرفه جویی کرد.

آبیاری قطره ای, زیرشکن, سیکلوتیلر, گاوآهن قلمی, مقاومت به نفوذ در خاک