اسماعیل قلی نژاد - گروه علمی علوم کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
رضا درویش زاده - استاد گروه اصلاح و بیوتکنولوژی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه
عباس ابهری - استادیار گروه علمی علوم کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و وراثت پذیری محتوای روغن و پروتئین دانه در لاین های کنجد تحت رژیم های مختلف آبی و قارچ های میکوریزا، تعداد ۸ لاین کنجد در سه آزمایش جداگانه به صورت فاکتوریل- اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه ساعتلوی ارومیه در سال زراعی ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ مورد بررسی قرار گرفتند. کرت های اصلی شامل ترکیب عامل A یعنی سه سطح مختلف آبیاری و عامل B یعنی سه سطح تلقیح با قارچ میکوریزا Glomus mosseae، تلقیح با قارچ میکوریزا Glomus intraradices و عدم تلقیح بودند. کرت های فرعی در برگیرنده عامل C شامل لاین های کنجد بود. صفات مورد مطالعه شامل درصد و عملکرد روغن، درصد و عملکرد پروتئین، درصد نیتروژن و شاخص کلروفیل بود. در شرایط آبیاری مطلوب، بیشترین وراثت پذیری برای صفت درصد پروتئین (۸۸/۰) و شاخص کلروفیل (۷۹/۰) در شرایط تلقیح با قارچ گلوموس موسه آ مشاهده شد. در شرایط تنش خشکی ملایم، بیشترین وراثت پذیری برای شاخص کلروفیل (۷۰/۰) و درصد پروتئین دانه (۶۳/۰) در شرایط تلقیح با قارچ گلوموس موسه آ مشاهده شد. در نه محیط مختلف آزمایش، بیشترین میزان واریانس ژنتیکی در صفات شاخص کلروفیل، عملکرد روغن و عملکرد پروتئین دانه مشاهده شد. در هر سه شرایط مختلف آبیاری، بیشترین میزان تغییرات فنوتیپی، ژنتیکی و محیطی در صفات شاخص کلروفیل و عملکرد پروتئین دانه مشاهده شد. بنابراین با انتخاب صفات شاخص کلروفیل و درصد پروتئین دانه می توان در برنامه های به نژادی عملکرد روغن و عملکرد پروتئین دانه را بهبود بخشید.

اجزای واریانس , توارث پذیری , درصد نیتروژن , شاخص کلروفیل , لاین