زهرا میرسلیمانی - مسئول مکاتبه
رضا مستوفی زاده قلمفرسا - نویسنده
امیرحسین محمدی - نویسنده
محمد جواهری - نویسنده
ضیاءالدین بنی هاشمی - نویسنده

انگومک یا گموز مهم ترین بیماری پسته در ایران است که یکی از عوامل اصلی آن شبه قارچ اامیست Phytophthora pistaciaeمی باشد. به منظور بررسی واکنش ارقام مختلف پسته ایرانی در برابر P. pistaciae،جدایههایی از این بیمارگر از درختان پسته آلوده به انگومک از مناطق پستهکاری استانهای یزد و کرمان در سالهای ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹ جداسازی شدند. این جدایه ها با استفاده از خصوصیات ریختشناختی و ژنوم ریبوزومی شناسایی و بیماری زایی آنها تایید گردید. گیاهچههای پنج ماهه ارقام پسته سرخس، بادامی ریز زرند، قزوینی، کلهقوچی، احمدآقایی، اوحدی، خنجری دامغان و فندقی با جدایه های مختلف بیمارگر مایهزنی شدند. ارقام آلوده به منظور مشاهده علائم بیماری به مدت شش ماه مورد بررسی قرار گرفته، درصد نهالهای مرده، وزن تر و خشک ریشه و شاخساره، ارتفاع گیاه و درصد کلنیزه شدن ریشه تعیین شد. نتایج این آزمایش با استفاده از آزمایش فاکتوریل با در نظر گرفتن دو فاکتور رقم و جدایه به ترتیب با هشت و سه سطح و سه تکرار برای هر ترکیب، در قالب یک طرح کاملا تصادفی مورد واکاوی آماری قرار گرفت. هیچ تفاوت معنی داری در بین خصوصیات بیماری زایی جدایه های مطالعه شده بیمارگر مشاهده نگردید. مقایسه درصد مرگ و میر نشان داد که بیشترین درصد مرگ و میر مربوط به رقم سرخس (۸۰%) و کمترین آن مربوط به رقم بادامیریز زرند (۱۵%) بود؛ در حالی که در رقم قزوینی هیچ مرگ و میری دیده نشد. مشاهدات نشان داد که ارقام مختلف از لحاظ حساسیت ریشههایشان نسبت به کلنیزه شدن توسط بیمارگر متفاوت هستند و بیشترین و کمترین میزان آن به ترتیب مربوط به رقم سرخس و قزوینی است. رقم سرخس بیشترین (۴۵%) و رقم بادامی (۱۲%) و قزوینی کمترین (۸%) کاهش ارتفاع را نسبت به گیاهان شاهد داشتند. بررسی وزن تر و خشک شاخساره و ریشه گیاهان نیز نشان داد که بیمارگر توانایی کاهش وزن بافت گیاهی را داشته و این کاهش در مقایسه با شاهد در رقم سرخس نسبت به سایر ارقام بیشتر بود. در کل، بر اساس شاخص های مورد بررسی، ارقام پسته قزوینی و بادامیریز زرند نسبت به سایر ارقام مقاومت بالاتری داشته، در مقابل، رقم سرخس بیشترین حساسیت را نشان داد. طبق نتایج به دست آمده گرچه دمای بهینه بیماری زایی در رقم حساس سرخس ۳۰ درجه سانتیگراد محاسبه شد، به نظر می رسد که دامنه دمایی ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد به خوبی در پیشرفت بیماری موثر است.

ارقام, دمای بیماری زایی, پسته, انگومک, گموز, Phytophthora pistaciae