عبداله اردشیر
فیروز بهادری و احمد طاهر شمسی

در این مقاله مدل ریاضی شبه دو بعدی SDAR۱ که با هدف شبیه سازی خصوصیات جریان و تغییرات تراز بستر رودخانه ها توسط مولفان توسعه داده شده معرفی می شود. این مدل از ترکیب دو الگوریتم اصلی هیدرولیک و انتقال رسوب تشکیل شده است. مدل جدید SDAR از قابلیتهای متعددی برخوردار است که محاسبه نرخ انتقال رسوب، تعیین میزان فرسایش و رسوب گذاری،شبیه سازی نیمرخ طولی و عرضی، و پیش بینی وقوع پدیده آرمور یا مسلح شدن کف رودخانه را می توان برشمرد. الگوریتم مدل SDAR به گونه ای تنظیم شده که قادر است تغییرات سرعت، تنش برشی و نرخ انتقال رسوب را در امتداد عرضی مشخص کند. از این رو مدل دارای ماهیت شبه دو بعدی ( S-۲D )۲ است. برای تحقق این ویژگی مهم، رودخانه به چند لوله جریان۳ که دارای دبی مساوی ولی با مشخصه های هندسی متفاوتی اند تقسیم می شود. در هر لوله روندیابی رسوب و تعیین تغییرات تراز بستر به طور مجزا انجام می گیرد. دراین تحقیقات همچنین با معرفی مفهوم لوله جریان بازه ای۴ اتصال شاخه ها و انشعابات جانبی، تغذیه یا برداشت آب و رسوب در حالت شبه دو بعدی فراهم شده و محدودیتهای موجود نسبت به مدلهای مشابه مرتفع شده است. واسنجی یا کالیبراسیون مدل با بهره گیری از داده های رودخانه ای و آزمایشگاهی طی چند مرحله متوالی انجام گرفته و عملکرد آن با مدلهای مرجع مقایسه شده است. این بررسیها توانایی مدل SDAR را برای شبیه سازی تغییرات تراز بستر و خصوصیات هیدرولیکی در شرایط گوناگون تایید می کند. این مدل با دارا بودن توانایی شبیه سازی خصوصیات بستر در امتداد عرضی و طولی، گزینه مناسبی برای انجام مطالعات و تدارک اطلاعات کاربردی در عرصه های مختلف مهندسی و ساماندهی رودخانه ها قلمداد می شود.

Alluvial Bed, Bed Variation, Surface Profile, Sediment movement, Semi-۲D Simulation, River bed Simulation, تراز بستر، بستر متحرک، رودخانه آبرفتی، انتقال رسوب، پروفیل سطح آب، شبیه سازی بستر