آرزو شفاعتی - دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران
رضا ولیزاده - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران
اکبر رحیمی - استادیار گروه فضای سبز ، دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
علی پناهی - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران

در سال های اخیر، گسترش بی رویه فضایی شهرها در کنار بی برنامگی طرح های توسعه به ویژه در شهرهای بزرگ کشور نظیر تبریز به ایجاد بافت های نو شهری و در پی آن جابه جایی ساکنان و کاربری ها به مناطق جدید انجامیده است؛ درنتیجه بافت های تاریخی و قدیمی این شهرها کارکرد خود را تغییر داده و به مناطق فرسوده شهری تبدیل و درنتیجه از دست دادن حیات شهری خود راکد و فرسوده شده اند. شهر تبریز به لحاظ داشتن چنین بخش هایی به ویژه در منطقه ۸، نیازمند مطالعاتی درزمینه سیاست گذاری و شناسایی عوامل کلیدی برای توسعه میان افزای این مناطق به منظور توسعه پایدار هوشمند است؛ بدین منظور ابتدا با مطالعه اسناد فرادست، تمامی عوامل دخیل در توسعه هوشمند و میان افزای بافت فرسوده شهری مطالعه و با استفاده از روش دلفی، تعداد ۵۳ متغیر (۳۴ متغیر توسعه هوشمند و ۱۹ مولفه توسعه میان افزا) در حوضه یادشده استخراج شد. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل آثار متقابل/ ساختاری با نرم افزار FL Micmac استفاده شد. نتایج پژوهش نشان از نزدیکی ضرایب به دست آمده در رابطه با عوامل کلیدی تاثیرگذار (در بازه عددی بین ۱۰۴ تا ۱۰۶) و تاثیرپذیر (در بازه عددی بین ۱۰۵ تا ۱۰۷) دارد که می بایست در سیاست گذاری بافت های تاریخی به این عوامل توجه بسیاری داشت. با مطالعه، بررسی و تجزیه و تحلیل نتایج به دست آمده، هفت عامل کلیدی تاثیرگذار توسعه هوشمند شامل خلاقیت با ضریب ۱۰۶، روح نوآورانه با ضریب ۱۰۶، مدیریت پایدار منابع با ضریب ۱۰۶، دسترسی محلی با ضریب ۱۰۶، حمل ونقل پایدار و خلاق و ایمن با ضریب ۱۶/۱۰۵، حفاظت محیطی با ضریب ۱۶/۱۰۵ و انعطاف پذیری با ضریب ۱۶/۱۰۵ و سه عامل کلیدی تاثیرپذیر توسعه میان افزا شامل سرانه های شهری با ضریب ۱۰۶، فضای کار و فعالیت با ضریب ۱۶/۱۰۵ و تراکم جمعیتی با ضریب ۸۳/۱۰۵ که بیشترین نقش را در بازآفرینی آینده بافت های ناکارآمد کلان شهر تبریز با تاکید بر توسعه هوشمند شهری دارند، انتخاب شدند. همچنین نمودار به دست آمده از تاثیر مستقیم عوامل مبین ناپایداری سیستم و احتمال بسیار زیاد تغییرات شدید در آینده ای نزدیک است.

توسعه هوشمند شهری, توسعه میان افزا, بازآفرینی, بافت فرسوده, شهر تبریز